Мия ва асаб касалликлари (ўсмалар (учинчи қисм)

Саломатлик журнали дастурида сиз азизларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали саломатликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини алмаштириш учун мўлжалланмаган.

Мия ва нервлар инсон танасининг энг сезгир қисмларидир. Тананинг бу икки жуда муҳим органи тананинг бошқа органларига ҳам таъсир қиладиган баъзи касалликлардан азият чекади. Нейрология мутахассисларининг фикрича, кўплаб ички мия касалликлари одамларнинг психологик ҳолатига ҳам таъсир қилади. Дастурнинг турли қисмларида ушбу касалликларнинг сони ва хилма-хиллигини ҳисобга олган ҳолда, биз сизни энг муҳим касалликлар ва уларнинг сабаблари ва асоратлари ва уларни даволаш усуллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Саломатлик журнали дастурининг ушбу қисмида биз мия ва асаб касалликларидан келиб чиқадиган баъзи касалликларни кўриб чиқамиз. Шиш ва ўсмалар бу касалликлардан биридир. Ушбу дастурда биз қулоқ нерви ўсимтасини ва тиннитус ва қулоқ оғирлигининг сабабларини кўриб чиқамиз.

"Акустик нейрома" - қулоқни мия билан боғлайдиган асабда секин ўсадиган ўсимта. Бу нерв кохлеар вестибуляр нерв ёки эшитиш нерви деб аталади. Бу асаб қулоқнинг орқасида ва мия остида жойлашган. Акустик нейрома камдан-кам учрайдиган асорат бўлиб, бенигндир, яъни у тананинг бошқа қисмларига тарқалмайди. Бироқ, бу ўсимта ўсиши билан кўплаб муҳим нервларга зарар этказиши мумкин. Ушбу ўсмаларнинг ўсиш шакли бир-биридан фарқ қилади ва уларнинг баъзилари юқори тезликда ўсиши мумкин, яъни 6 ой ичида ҳажми икки баравар кўпаяди. Ташхисларда ушбу асоратнинг мавжудлиги эҳтимолини ҳисобга олган ҳолда, уни эрта ташхислаш ва асоратни бошқаришни осонлаштириш, мумкин бўлган даволаш усулларини ошириш ва ўлим даражасини камайтириш мумкин.

Бу ўсмалар диаметри 4 см гача ўсиши мумкин ва уларнинг паст ўсиш суръати уларнинг ўрнида қолишга ва уларнинг фаолиятини бузмасликка имкон беради. Бироқ, ички эшитиш йўлидаги ўсмалар, бу ҳолатнинг энг кўп учрайдиган аломати бўлган эшитиш қобилиятини йўқотиш каби аломатларни келтириб чиқариши билан анча олдин ўзини намоён қилади. Эшитиш нервининг шиши 2-тоифа нейрофиброматоз (НФ2) генетик бузилиши билан боғлиқ. Юқори дозали ионлаштирувчи нурланиш, масалан, бурун тиқилишини бартараф этиш ёки бодомсимон безларни кичрайтириш учун бош ва бўйин муаммоларини даволаш учун болаларга бу нурланиш таъсирида эшитиш нерви ўсмалари пайдо бўлиш хавфи юқори. Бироқ, рентген учун ишлатиладиган паст дозали ионлаштирувчи нурланишдан тиббий фойдаланиш хавф туғдириши маълум эмас.

Ушбу ҳолатнинг белгилари ўсимтанинг катталиги ва жойлашишига қараб ўзгаради. Ушбу ўсимтанинг ўсиши жуда секин бўлгани учун семптомлар одатда 30 ёшдан кейин пайдо бўлади. Вертиго каби ғайритабиий ҳаракатлар ҳисси, таъсирланган қулоқдаги эшитиш қобилиятининг йўқолиши, бу суҳбатларни эшитишни қийинлаштиради ва зарарланган қулоқдаги жиринглаш бу ҳолатнинг умумий белгиларидир. Камроқ учрайдиган аломатлар орасида суҳбатни тушунишда қийинчилик, бош айланиши, бош оғриғи, мувозанатнинг бузилиши, юз ёки қулоқларнинг бирида уйқусизлик, юз ёки қулоқларнинг бирида оғриқ, юздаги заифлик ҳисси киради.

Агар мутахассис шифокор сизнинг тиббий ҳужжатларингизни текшириб, физик текширув ўтказгандан сўнг ёки тестларни ўтказгандан сўнг эшитиш нерви ўсимтасидан шубҳаланса ва юзнинг бир томонида сезувчанлик йўқолиши, юзнинг бир томонида чўкиш ва титроқ каби аломатларни кўрса, тўлиқроқ тестлар ўтказишни буюради. Эшитиш нерви шишини ташхислашнинг энг самарали усули бу миянинг МРИ текширувидир.

Эшитиш тести ёки аудиология, мувозанат тести ёки электронистагмография, эшитиш тести ва мия сопи функцияси ёки эшитиш стимуллари билан мия сопи жавобини рағбатлантириш, ўсимтани ташхислаш ва уни тозалаш учун бошқа тестлар орасида вертигонинг бошқа сабаблари бор.

Ушбу касалликни даволаш ўсимтанинг катталиги ва жойлашишига, одамнинг ёшига ва соғлиғининг умумий ҳолатига боғлиқ бўлади. Сиз ва шифокорингиз ўсимтани йўқ қилиш, уни назорат қилиш учун радиация ёки жарроҳлик йўлини қўллаш тўғрисида қарор қабул қилишингиз керак. Эшитиш нерви ўсмаларининг ўсиш шакли бошқача. Тадқиқотларга кўра, эшитиш нерви шишларининг тахминан 75% ўсмайди. Бироқ, ўсимтанинг хатти-ҳаракатини аниқ олдиндан айтиб бўлмайди.

Қулоқдаги жиринглаш ёки бошқа товушларни ҳис қилиш ёки ташқи товуш қўзғатувчиси бўлмаганда мияда уни идрок этиш "тиннитус" деб аталадиган ҳолатдир. Тиннитус - бу қулоқ ва эшитиш тизимининг энг кенг тарқалган ва айни пайтда безовта қилувчи муаммоларидан бири бўлиб, статистика маълумотларига кўра, одамларнинг тахминан 30 фоизи ҳаётларининг бирон бир нуқтасида буни бошдан кечирган. Ушбу асорат кўпинча вақтинчалик бўлиб, ўз-ўзидан йўқолади, гарчи баъзи одамларда сурункали ҳолатга тушиб, одам учун кўп муаммоларни келтириб чиқариши мумкин.

Тиннитуснинг ўзи касаллик эмас ва бошқа муаммонинг мавжудлигини кўрсатади. Одамнинг уйқусининг бузилиши, руҳий тушкунлик, асабий таранглик, ташвиш ва хавотир тиннитуснинг энг кўп учрайдиган белгиларидан биридир. Гарчи кўп ҳолларда тиннитус оғзаки типда бўлса-да, уни фақат одам эшитади, лекин баъзи ҳолларда тиннитус объектив турдаги бўлиб, уни атрофдаги одамлар ҳам эшитишлари мумкин.

Эшитиш қобилиятининг йўқолиши, тиннитус, Мениере касаллиги (1), ички қулоқнинг яллиғланиши ва инфекцияси, Анор Мия ишемияси, эшитиш нерви шиши, бош травмасı, темпоромандибулар бўғимларнинг муаммолари, тиш инфекцияси, синус инфекцияси, бош соҳасидаги радиация терапияси, атроф-муҳит босимининг кескин ўзгариши, баъзи дориларнинг ножўя таъсири,  суякларда инфекция ёки касаллик, ўрта қулоқ ёки қулоқ пардасида суюқликнинг мавжудлиги, қулоқда бегона жисмнинг мавжудлиги, эшитиш нервининг вайрон бўлиши ва баланд шовқин таъсири тиннитуснинг пайдо бўлишига ёрдам берувчи омиллардандир. Шунингдек, қон томир бузилишлар бу ҳолатнинг пулсацияланувчи тарзда пайдо бўлишига олиб келади. Қон айланишининг бузилиши, МС каби баъзи неврологик касалликлар, мигрен бош оғриғи ва анемия ҳам бу ҳолатнинг сабаблари бўлиши мумкин.

Ушбу асоратни даволаш уни келтириб чиқарадиган асосий омилга қараб фарқ қилади. Бу муаммо неврологик келиб чиқиши бўлиши мумкинлиги сабабли, қулоқ, бурун ва томоқ мутахассиси билан бирга неврологга мурожаат қилиш керак. Тиннитуснинг сабабини текшириш учун невролог мия сопи эшитиш тести ёки АБР, эшитиш нерви ва миянинг эшитиш йўлларининг компютерлаштирилган тести, компютер томографияси ва МРИ каби тестлар ва диагностика усулларидан фойдаланади. Ички қулоққа лидокаинни юбориш, бензодиазепинлар ва антидепрессантларни юбориш ушбу касаллик учун кенг тарқалган дори воситаларидан биридир. Синк қўшимчаларини қабул қилиш, кофеин, спиртли ичимликлар ва чекишни ташлаш ҳам бу ҳолатни яхшилашда самарали. Биофеедбаcк ва неурофеедбаcк бугунги кунда кўплаб мухлисларга эга бўлган тиннитусни даволашнинг янги усулларидан биридир.

Ҳамроҳлигингиз учун раҳмат. Саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизни буюк Аллоҳга ҳавола қиламиз.

................................................ .. .................

1- Мениере касаллиги - бош айланиши ва эшитиш қобилиятини йўқотишга олиб келадиган ички қулоқнинг бузилиши. Кўп ҳолларда бу касаллик фақат битта қулоққа таъсир қилади.

Неврологик касалликлар (ўсмалар (иккинчи қисм)