Pars Today

Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамроҳларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали саломатликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдан иборат бўлиб, мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволашини алмаштириш учун мўлжалланмаган.

Мия ва нервлар инсон танасининг энг сезгир қисмларидир. Тананинг бу икки жуда муҳим органи тананинг бошқа органларига ҳам таъсир қиладиган баъзи касалликлардан азият чекади. Нейрология мутахассисларининг фикрича, кўплаб ички мия касалликлари одамларнинг психологик ҳолатига ҳам таъсир қилади. Дастурнинг турли қисмларида ушбу касалликларнинг сони ва хилма-хиллигини ҳисобга олган ҳолда, биз сизни энг муҳим касалликлар ва уларнинг сабаблари ва асоратлари ва уларни даволаш усуллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Саломатлик журнали дастурининг ушбу қисмида биз мия босимини текширамиз.

Интракраниал босим (ИCП) - бу одам бош суяги атрофида босимни ҳис қиладиган ҳолат. Ушбу асорат мия атрофидаги оқимдаги суюқлик миқдори ортиши билан юзага келиши мумкин. Мисол учун, одатда мияни ҳимоя қиладиган мия омурилик суюқлиги мияда кўпайган бўлиши мумкин ёки миядаги қон миқдори шикастланиш ёки ўсма туфайли кўпайган бўлиши мумкин. Мия босимининг ошиши ўзи мия касалликлари натижасида ёки менингит каби касалликлар натижасида мия тўқималарида шиш мавжудлигини кўрсатади. Бошсуяги босимнинг ошишига мия шикастланиши ҳам сабаб бўлиши мумкин. Бундан ташқари, бу асоратнинг ўзи мия шикастланишига олиб келиши мумкин. Краниал босимнинг ошиши дарҳол ташхис қўйиш ва даволанишни талаб қиладиган хавфли асоратдир. Мия босимининг ошиши неврологик ва асабий бўлмаган касалликлар туфайли юзага келиши мумкин ва унинг белгилари беморларнинг ёш гуруҳига қараб фарқланади. Кечиктирилган даволаниш ёки интракраниал босимни тўғри даволашнинг етишмаслиги мияга вақтинчалик ва доимий зарар етказиши, кома ёки ҳатто ўлимга олиб келиши мумкин.

Мия босимининг асоратлари бир неча омилларга боғлиқ бўлиши мумкин, аммо бошга тўғридан-тўғри зарба мия босимининг энг кенг тарқалган сабабидир. Инфекция, ўсимта, инсулт, аневризма (1), эпилепсия, конвулсиялар, гидросефали (2), менингит (3), гипокция ёки қон кислород даражасининг етишмаслиги ва мия қон кетиши юқори қон босими туфайли юзага келган оғир мия шикастланишлари бу асоратнинг бошқа сабаблари ҳисобланади.

Бош оғриғи, кўнгил айниши, қусиш, қон босимининг ошиши, ақлий қобилиятларнинг заифлашиши, вақт, жой ва одамларда бош босимининг кучайиши, диплопия, ёруғлик ўзгаришларига жавоб бермаслик, саёз нафас олиш, конвулсиялар , онг даражасининг пасайиши ва кома мия босимининг белгиларидир. Албатта, бу аломатлар мия босимидан ташқари бошқа хавфли бузилишларни ҳам кўрсатиши мумкинлигини унутманг, масалан, инсулт, мия шиши ёки  бош жароҳати.

Аммо болаларда краниал босимнинг ошиши сабаблари ва аломатлари бироз бошқача бўлиши мумкин. Болалардаги мия босимининг ошиши болаларга нисбатан зўравонлик, айниқса чайқалган чақалоқ синдроми (СБС) туфайли юзага келиши мумкин, бунда ёш бола мия шикастланиши даражасига етади. Мия босимининг кўтарилиши белгилари болалар ва катталар учун ўхшашдир, аммо 12 ойгача бўлган чақалоқларга хос бўлган болаларда баъзи қўшимча белгилар кузатилади. Чақалоқларда бош суягини ташкил этувчи суяк плиталари болалар ва катталарга қараганда юмшоқроқ бўлгани учун, бу плиталар краниал босимнинг ошиши туфайли бир-биридан ажралиб туриши мумкин. Ушбу бузилиш бош суяги чокларининг очилиши деб аталади. Мия босимининг ошиши фонтанелнинг ташқарига чиқишига ҳам олиб келиши мумкин.

Ушбу касалликни аниқлаш учун мутахассис шифокор биринчи навбатда беморнинг тиббий ҳужжатларини текширади ва тиббий кўрикдан ўтказади. Кейин қон босими ва беморнинг кўз қорачиғи ёруғликка жавобан очилиш ва ёпилиш нуқтаи назаридан текширилади. Одамнинг мия омурилик суюқлиги босимини махсус усуллар ёрдамида ҳам ўлчаш мумкин. Ташхисни тасдиқлаш учун компютер томографияси ёки МРИ ёрдамида мияни тасвирлаш ҳам керак бўлиши мумкин.

Шифокор томонидан даволанишнинг асосий мақсади беморнинг бош суяги ичидаги босимни камайтиришдир. Кейинги мақсад - бу бузилишнинг асосий сабабларини аниқлаш. Агар сиз мия босимининг ошиши асоратидан азият чексангиз, даволаниш гуруҳи сизни диққат билан кузатиб боради. Улар мия босимини ўлчаш учун бош суягидаги тешикдан киритилган кичик қурилмадан фойдаланишлари мумкин. Йўталиш, аксириш ва эгилишдан иложи борича сақланинг, чунки улар мия босимини ошириши мумкин. Краниал босимнинг сабаби аниқлангандан сўнг, невролог ва унинг жамоаси уни даволаши мумкин.

Қўлланиладиган даволаш усуллари дори-дармонларни ёки жарроҳликни ўз ичига олиши мумкин. Мия омурилик суюқлигини олиб ташлаш ва мия босимини камайтириш учун мия ярим шунтидан фойдаланиш керак бўлиши мумкин. Шунт - қон ёки бошқа тана суюқликлари тананинг бир қисмидан бошқасига ўтказиладиган ўтказгич. Ушбу усул ёрдамида ортиқча мия омурилик суюқлиги миядан қорин бўшлиғига чиқарилади. Мия омурилик суюқлигининг дренажланиши, агар бу суюқликнинг озгина қисми дренажланган бўлса ҳам, жуда самарали бўлиши мумкин. Доимий эвакуация қилиш тавсия этилмайди, чунки у интракраниал босимни кузатиш жараёнига халақит бериши мумкин.

Агар беморда интракраниал босимнинг ошиши миядаги саратон туфайли юзага келса, саратонни даволаш интракраниал босимни камайтириши мумкин. Ўъсимтани олиб ташлаш керак ва ўсимта ҳажмини имкон қадар камайтириш керак. Бундан ташқари, ўсимтани йўқ қилиш учун радиация терапияси ёки интратекал кимётерапиядан ўтишингиз керак бўлиши мумкин. Мия босимини даволаш усуллари орасида камроқ тарқалган бўлиб, биз бош суягининг бир қисмини олиб ташлаш, кома қўзғатувчи дориларни қўллаш ва танани атайлаб совутиш ёки сабаб бўлган ҳипотермияни қайд этишимиз мумкин.

Умуман олганда, мия босими ортишининг асоратини олдини олиш мумкин эмас, лекин бош жароҳатини олдини олиш мумкин. Велосипед ҳайдаш ёки бош жароҳатига олиб келиши мумкин бўлган спорт билан шуғулланаётганда ҳар доим дубулға кийинг. Ҳайдаш пайтида хавфсизлик камарини боғланг ва ўриндиқни асбоблар панелидан ёки олд ўриндиқдан иложи борича узоқроқда созлашга ҳаракат қилинг. Ҳар доим болаларни ўзларининг хавфсиз ўриндиқларига қўйинг. Бош жароҳатининг энг кўп учрайдиган сабабларидан бири уйда, айниқса қарияларда йиқилишдир. Уйда полни қуруқ ва тартибли сақлаш орқали йиқилишнинг олдини олишингиз мумкин.

Ҳамроҳлигингиз учун ташаккур. Саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизни буюк Аллоҳга ҳавола қиламиз.

....................................................................................................

1- Мия аневризмаси мия артерияси деворидаги заиф нуқта шишиб, қонга тўлиб кетганда пайдо бўлади. Ушбу касаллик аввалги дастурда муҳокама қилинган.

2- Гидросефали - бу асорат бўлиб, унинг давомида орқа мия суюқлиги мия бўшлиқларида тўпланади. Кейинги дастурда бу касаллик билан ҳам шуғулланамиз.

3- Мененгит - бу мия ва орқа мия атрофидаги ҳимоя мембраналарининг яллиғланиши.

• мия ва асаб касалликлари (олтинчи қисм: мия аневризмаси ва вазоспазм)