حقابه ایران از رود خانه هیرمند متاثر از وضعیت سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و برخی مسائل فنی است
مدیر کارگروه بخش افغانستان مؤسسه مطالعات راهبردی اندیشه‌سازان نور گفت: باید یک نگاه جامع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به موضوع حقابه داشته باشیم چون اگر روابط سیاسی دو کشور ایران و افغانستان در هر زمانی مناسب باشد تاثیرات مثبت خود را در بحث حقابه هم نشان خواهد داد.
بهرام زاهدی، کارشناس ایرانی مسائل افغانستان و دانش‌آموخته دکترای علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس تهران در گفت و گو با برنامه انعکاس رادیو دری در مورد حقابه ایران از روده خانه هیرمند گفت: مسله حقابه ایران مربوط به زمان حاضر نیست و در طول چند دهه گذشته حداقل از زمان ظاهر شاه این چالش وجود داشته است.
وی در ادامه افزود: کم آبی و تنش آبی از مشکلات جهان کنونی بخصوص غرب آسیا است و حتما باید مدیریت منابع آبی به گونه ای باشد که توزیع آب میان کشورهای بالا دست و پایین دست عادلانه باشد.
بهرامی بیان داشت: نگاه حقوقی صرف پاسخگو حقابه ایران از رود خانه هیرمند نیست چون اگر ما بتوانیم حتی از نگاه حقوقی حرف خود را ثابت کنیم ولی در مقام اجرا با چالش های زیادی مواجه هستیم و باید این چالش ها را رفع کنیم تا آب به سمت ایران روان شود.
این کارشناس ایرانی تاکید کرد: ما باید یک نگاه جامع سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی به موضوع حقابه داشته باشیم چون اگر روابط سیاسی دو کشور ایران و افغانستان در هر زمانی از نگاه سیاسی مناسب باشد اثرات مثبت خود را در بحث حقابه هم نشان می دهد.
مدرس و پژوهشگر ایرانی ادامه داد: مباحث رسانه ای و اجتماعی هم در موضوع آب خیلی تاثیر دارد، چون سال گذشته وقتی که آب از سد کجکی به سمت ایران رها شد، موج منفی رسانه ای، ایران هراسی از سوی برخی رسانه های داخل افغانستان مانع رسیدن آب به سوی ایران شد.
بهرامی مشترکات دینی، فرهنگی را در بحث حقابه مهم توصیف کرد و گفت: دو کشور ایران و افغانستان دارای مشترکات دینی، مذهبی و فرهنگی هستند و اگر اصل لا ضرر و لا ضرار که یک اصل پذیرفته شده اسلامی است حاکم بر مناسبت ما باشد مسائل هموار تر پیش خواهد رفت.
این آگاه امور یادآور شد: برخی نکات فتی و اصلاح سازه ای که در بند کمال خان وجود دارد باید با توافق دو طرف بر طرف شود چون بند کمال خان به گونه ای طراحی شده که سر ریز سد به سمت گود زره که شوره زاری در جنوب سد است سرازیر می شود و حتما باید این اصلاح انجام شود و آب در بستر طبیعی خودش به سمت نیمروز و سپس به سمت سیستان روان شود.
لازم به یادآوری است که از دیرباز تاکنون حیات سیستان ایران با رودخانه هیرمند پیوند ناگسستنی داشته است. بر اساس معاهده هیرمند که سال ۱۳۵۱ به امضای مقامات وقت ایران و افغانستان رسید، سهم ایران از آب رودخانه هیرمند معادل ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال و حدود ۲۶ متر مکعب در ثانیه تعیین شد که قرار بود در ماه‌ها و فصول مختلف متفاوت جاری شود.
دولت قبلی افغانستان ادعای تأمین حقابه ایران را داشت اما با احداث سد «کمال‌خان» در نیمروز افغانستان بر رودخانه هیرمند، مانع از اجرای این پیمان شد و خسارت‌های فراوانی را به زندگی انسانی، جانوری و گیاهی حوزه پیرامونی رودخانه هیرمند در خاک ایران به‌خصوص استان سیستان و بلوچستان وارد کرد.
دولت موقت طالبان نیز پس از روی کار آمدن در افغانستان، بر پایبندی به معاهده هیرمند در خصوص حقابه ایران تاکید کرد اما در عمل حقابه ایران از هیرمند همچنان اختصاص نیافته است.
