Մեկնաբանություն - Իսրայելի սողացող ազդեցությունը Հայաստանում. Դիվանագիտությունից մինչև «Մաշավի» զարգացման փորձ
Իսրայելի արտաքին գործերի նախարարության գլխավոր տնօրենի հետ ՀՀ ԱԳ փոխնախարարի վերջերս կայացած հանդիպումը պարզապես սովորական դիվանագիտական իրադարձություն չէ. այս հանդիպումը պետք է համարել Թել Ավիվի ջանքերի նոր փուլի սկզբի նշան՝ Հարավային Կովկասում աստիճանական և կառուցվածքային ազդեցության համար:
Լուրը հրապարակվում է մի իրավիճակում, երբ 2020 և 2023 թվականների Հայաստանի դեմ պատերազմներում Ադրբեջանին զինելու Իսրայելի ակնառու դերը դեռևս չի ջնջվել հանրային հիշողությունից: Այս հակասության հետևանքով, Երևանի արտաքին քաղաքականությունը հասել է զգայուն և վիճահարույց կետի:
Mehr լրատվական գործակալության փոխանցմամբ՝ կողմերը քննարկել են համագործակցության ընդլայնումը այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են առաջադեմ տեխնոլոգիաները, բժշկությունը, գյուղատնտեսությունը և զբոսաշրջությունը, որոնք Իսրայելի արտաքին քաղաքականության մեջ համարվում են մեղմ և երկարաժամկետ ազդեցության դասական գործիքներ: Վերջին տասնամյակների ընթացքում Թել Ավիվը ցույց է տվել, որ այս ոլորտներում հարաբերությունների զարգացումը հաճախ նախաբան է եղել թիրախային երկրներում ավելի խորը քաղաքական, անվտանգության և հետախուզական ներկայության համար։
Ռազմավարական տեսանկյունից, Իսրայելի միաժամանակյա մերձեցումն Ադրբեջանի և Հայաստանի հետ, կարող է Հարավային Կովկասի հավասարումները տեղափոխել նոր փուլ: Իսրայելն այժմ հատուկ դիրք է զբաղեցնում Բաքվում՝ զենքի և հարձակողական անօդաչու թռչող սարքերի լայնածավալ վաճառքից մինչև հետախուզական համագործակցություն: Երևանի հետ ակտիվ համագործակցությունը թույլ է տալիս Թել Ավիվին տարածաշրջանում ստեղծել «երրորդ անկյուն» և ընդլայնել իր դիտարկման և ազդեցության շրջանակը ամբողջ Կովկասում՝ Իրանի հյուսիսային սահմանների անմիջական հարևանությամբ։
Այս համատեքստում, Իսրայելի միջազգային համագործակցության և զարգացման գործակալության դերը, որը հայտնի է որպես «Մաշավ», ստանում է հատուկ նշանակություն: «Մաշավը», որը գործում է ռեժիմի ԱԳՆ անմիջական վերահսկողության ներքո, 1950-ական թվականներից ի վեր ներկայացվել է որպես զարգացմանն ուղղված կառույց, սակայն գործնականում դարձել է մեղմ ազդեցության և Իսրայելի իմիջի բարելավման հիմնական գործիքներից մեկը տարբեր երկրներում: Կրթական նախագծերի, մասնագիտացված սեմինարների և թվացյալ զարգացմանն ուղղված ծրագրերի իրականացումը սովորաբար ուղեկցվում է ինստիտուցիոնալ ցանցերի և երկարաժամկետ կախվածությունների ստեղծմամբ։
«Մաշավի» ներկայությունը Հայաստանում մինչ այժմ հիմնականում սահմանափակվել է կարճաժամկետ վերապատրաստման դասընթացներով, և կառույցը որևէ խոշոր ենթակառուցվածքային նախագիծ չի իրականացրել։ Հատկանշական է, որ վերջին բանակցություններում բարձրացված համագործակցության ոլորտները համապատասխանում են «Մաշավի» փորձագիտության ոլորտներին: Այս համընկնումը ցույց է տալիս, որ Իսրայելի ԱԳՆ-ն, հավանաբար, հաջորդ քայլում «Մաշավը» կներկայացնի որպես մեղմ ազդեցության հիմնական թև։
Այս միտման կարևորությունը չի սահմանափակվում միայն Երևանի և Թել Ավիվի միջև երկկողմ հարաբերություններով: Իսրայելի մեղմ ազդեցությունը Հայաստանում կարող է լրացնել ռեժիմի ազդեցության շղթան Հարավային Կովկասում և ստեղծել նոր աշխարհաքաղաքական միջանցք Իրանի սահմանների մոտ։ «Մաշավի» փորձն այլ երկրներում նույնպես ցույց է տալիս, որ գյուղատնտեսության և առողջապահության նման ոլորտներում ցածրարժեք, բայց բարձր արդյունավետությամբ նախագծերը բազմիցս դարձել են տեղեկատվական և քաղաքական ազդեցության հարթակ։
Մյուս կողմից, Հայաստանը, վերջին ռազմական պարտություններից հետո, ձգտում է դիվերսիֆիկացնել իր արտասահմանյան գործընկերներին և նվազեցնել կախվածությունն ավանդական կառույցներից։ Դա հարթել է Իսրայելի նման դերակատարների մուտքի ճանապարհը։ Սակայն այս համագործակցությունների խորացումը կարող է հանգեցնել Երևանի աստիճանական հեռանալուն ավանդական առանցքներից և Հարավային Կովկասի աշխարհաքաղաքական հավասարակշռության փոփոխության. փոփոխություն, որի հետևանքները անմիջականորեն կանդրադառնան տարածաշրջանի անվտանգության և Իրանի սահմանների վրա։
Վերջում պետք է ասել, որ այն, ինչ այսօր ներդրվում է դիվանագիտական հանդիպումների և զարգացման համագործակցության տեսքով, ապագայում կարող է վերածվել Իսրայելի համար ավելի խորը և ավելի կառուցվածքային ազդեցության Հարավային Կովկասում. ազդեցություն, որի կենտրոնում, հավանաբար, կլինի «Մաշավը»։
Աղբյուր՝ Mehr News Agency