Մեկնաբանություն - Ինչո՞ւ է Վաշինգտոնը վախենում BRICS-ից

BRICS խմբի ազդեցության ընդլայնման և այս կոալիցիային համաշխարհային հարավի կարևոր երկրների միանալու հետ մեկտեղ ԱՄՆ-ի մտահոգությունները սրվել են, հատկապես Թրամփի նախագահության ընթացքում։ Սպիտակ տան խոսնակը հայտարարել է, որ Թրամփը BRICS-ը համարում է սպառնալիք Վաշինգտոնի շահերի համար և պատրաստ է ձեռնարկել զսպող միջոցներ, այդ թվում՝ լրացուցիչ մաքսատուրքեր սահմանել այս խմբին միացած երկրների դեմ՝ այս սպառնալիքին դիմակայելու համար։

Այս հայտարարությունները, ինչպես նաև Թրամփի սպառնալից հաղորդագրությունը իր «Truth Social» սոցիալական ցանցում, արտացոլում են Վաշինգտոնի իրական վախը համաշխարհային ասպարեզում նոր կարգի ի հայտ գալուց. կարգ, որն այլևս պարտադիր չի ենթարկվելու Արևմուտքի, մասնավորապես՝ Միացյալ Նահանգների միակողմանիությանը։

Տասնամյակներ շարունակ միջազգային կարգը արմատավորվել է դոլարի գերիշխանության, ԱՄՆ–ի քաղաքական ազդեցության և արևմտյան կողմնորոշմամբ կառույցների հիման վրա։ BRICS-ը, սակայն, մարտահրավեր է նետել այս կառուցվածքին՝ Արևմտյան գերիշխանությունից տնտեսական և քաղաքական անկախություն հաստատելու նպատակով։ Ուղղության այս փոփոխությունը Վաշինգտոնը համարում է սպառնալիք ամերիկյան համաշխարհային հզորության հիմքերին։

BRICS-ը, որը սկզբում բաղկացած էր հինգ երկրներից (Բրազիլիա, Ռուսաստան, Հնդկաստան, Չինաստան և Հարավային Աֆրիկա), այժմ դարձել է նորահայտ աշխարհաքաղաքական դաշինք՝ կարևոր երկրների, այդ թվում Իրանի, Եգիպտոսի և ԱՄԷ-ի անդամակցության շնորհիվ: Խմբի նպատակներն են՝ դոլարի գերիշխանությանը հակազդելը, ՄԱԿ-ի կառուցվածքի բարեփոխումը, Հարավ-Հարավ համագործակցության ամրապնդումը և անկախ ֆինանսական հաստատությունների ստեղծումը, ինչպիսին է Նոր Զարգացման Բանկը (NDB):

Վերջերս Ռիո դե Ժանեյրոյում կայացած BRICS գագաթնաժողովում անդամները կոչ արեցին ստեղծել դոլարից անկախ միջազգային ֆինանսական համակարգ և շեշտեցին տեղական արժույթների օգտագործումը գործարքներում: Այս միտումը համարվում է լուրջ սպառնալիք Ամերիկայի տնտեսական և քաղաքական առավելությունների համար, ներառյալ պատժամիջոցների գործիքային կիրառումը, ֆինանսական ճնշումը և միջազգային հաստատությունների վերահսկողությունը:

Մեծ էներգետիկ ռեսուրսներ կամ կարևոր աշխարհաքաղաքական դիրքեր ունեցող երկրների մուտքը BRICS մեծացնում է այս կոալիցիայի բանակցային ուժը միջազգային շրջանակներում: Սա, ինչպես նաև BRICS-ի պահանջը՝ վերանայել համաշխարհային քվեարկության համակարգը և բարեփոխել Անվտանգության խորհուրդը, ուղղակիորեն մարտահրավեր է նետում ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների ավանդական գերիշխանությանը:

Մինչ ԱՄՆ-ն շարունակում է ընդգծել իր առանցքայնությամբ տնտեսական լիբերալիզմը, BRICS-ը մատնանշում է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ստեղծված համաշխարհային կարգի անարդյունավետությունը և պահանջում դրա վերաիմաստավորումը: Այս տեսակետների բախումը երկու կողմերի միջև խորը տարաձայնությունների արմատն է։

Փաստորեն, Վաշինգտոնի կոշտ դիրքորոշումը BRICS-ի նկատմամբ բխում է ոչ թե ուժի դիրքերից, այլ միաբևեռ կարգի փլուզման վախից: Աշխարհը, որը մի ժամանակ հիմնված էր միայն Արևմտյան ուժի վրա, այժմ շարժվում է դեպի բազմաբևեռություն: Չնայած BRICS-ը չի հակադրվում ԱՄՆ-ին և պարզապես ձգտում է վերափոխել գոյություն ունեցող անարդար կառուցվածքները, բայց քանի դեռ ամերիկացի քաղաքական գործիչները դրան նայում են հակադրման մոտեցմամբ, համաշխարհային հավասարակշռություն հաստատելու ցանկացած փորձ կհանդիպի խոչընդոտների։

Այս առումով, գուցե ժամանակն է, որ Վաշինգտոնը, ուրիշների հզորացումից վախենալու փոխարեն, վերանայի իր դիրքը նոր համաշխարհային կարգում. կարգ, որն այլևս չի  գտնվի մեկ տերության գերիշխանության տակ, այլ կձևավորվի ազգերի միջև փոխազդեցության և հավասարակշռության հիման վրա։