د لویدیځ دوکه | خپلو افغان همکارانو سره د لویدیځو هیوادونو خیانت

پارس ټوډې - لویدیځو هیوادونو د خپلو پخوانیو ژمنو برخلاف خپل افغان همکاران پریښودل.

د پارس ټوډې په وینا، انګلیسي ورځپاڼې ډیلي میل د جولای په لومړۍ نیټه، راپور ورکړ چې د برتانیا حکومت ناڅاپه او پرته له مخکینۍ خبرتیا د هغو افغانانو لپاره د بیا میشتیدنې پروګرام چې د تیرو دوو لسیزو راهیسې یې په افغانستان کې د برتانوي ځواکونو سره کار کړی و، د نویو غوښتونکو لپاره بند کړ، چې د "RP" سکیم په نوم پیژندل کیږي.

دې پریکړې په سلګونو افغانان حیران او اندیښمن کړي دي چې په انګلستان کې د خوندي ژوند کولو فرصت ته انتظار باسي. رسنیو لیکلي چې دغو خلکو د برتانوي ځواکونو سره د همکارۍ له امله د لندن څخه د ساتنې تمه درلوده، مګر اوس دوی د طالبانو لخوا د غچ اخیستلو خطر سره مخ دي. ډیری دا خلک د کلونو راهیسې د خپلو پناه غوښتنو ته د ځواب په تمه وو، او دې ناڅاپي پریکړې د راتلونکي لپاره د دوی هیله له منځه وړې ده.

دا په داسې حال کې ده چې د متحده ایالاتو حکومت پدې وروستیو کې په دې هیواد کې د ډیری افغان کډوالو لپاره د لنډمهاله محافظت شوي حالت (TPS) لغوه کولو سره د اخراج له خطر سره مخ شوی دی. په ۲۰۲۱ کال کې له افغانستان څخه د امریکا له وتلو وروسته، شاوخوا ۹۶۰۰ افغانان چې د امریکا له ځواکونو سره یې کار کاوه، په موقتي ویزو سره هیواد ته ننوتل، خو اوس، د لنډمهاله محافظت شوي حیثیت (TPS) لغوه کیدو سره، ډیری یې د اخراج له خطر سره مخ دي. حتی هغه کسان چې د دوی د پناه غوښتنې دوسیو ته انتظار باسي، باید د کال لوړ فیس ورکړي که چیرې دا قانون تصویب شي، پداسې حال کې چې ډیری یې په ټیټ معاش لرونکو دندو کې کار کوي.

همدارنګه د ۲۰۲۵ د جون په ۸، د ډونالډ ټرمپ اجرایوي فرمان چې د افغانستان او ۱۱ نورو هیوادونو اتباعو متحده ایالاتو ته سفر کول منع کوي، هغه ویره، ګډوډي او د خیانت احساس نور هم زیات کړی چې ځینې زیان منونکي افغانان یې دمخه تجربه کوي. د افغانانو لپاره د متحده ایالاتو ته د ننوتلو لپاره ډیری د کډوالۍ لارې شتون لري، خو نږدې ټول یې د ټرمپ د ولسمشرۍ لخوا اغیزمن شوي دي. د خدماتو د کمښت او د ویزو لپاره د غوښتنلیک ورکولو لپاره د جوړ شوي دفترونو د تړلو له امله په زرګونو افغانان چې د متحده ایالاتو ځواکونو سره کار کوي په ناڅرګند حالت کې پاتې دي.

امریکا، انګلستان، جرمني او د ناټو نورو هیوادونو په مکرر ډول ژمنه کړې چې د دوی له  وتلو وروسته به له  طالبانو د خپلو افغان همکارانو ساتنه وکړي. دا ژمنې د پروګرامونو په بڼه لکه په امریکا کې د ځانګړي مهاجرت ویزې (SIV)، د انګلستان د بیا میشتیدنې مرستې پروګرام (ARAP) او په جرمني، کاناډا او آسټرالیا کې ورته پروګرامونو په بڼه شوې وې. خو د ۲۰۲۱ کال په اګست کې د کابل له سقوط وروسته، ډیری دا ژمنې پوره نه شوې. په پایله کې، په امریکا او انګلستان کې په سلګونو زره قضیې په بې نظمۍ کې پاتې شوې دي. ډیری افغانان په اوږده انتظار لیستونو کې بند پاتې دي. ځینو اروپایي هیوادونو ناڅاپه پروګرامونه بند کړي دي (د مثال په توګه، انګلستان په ۲۰۲۵ کې د RP پروګرام بند کړ). په پایله کې، ډیری افغان همکاران په افغانستان کې پاتې شوي دي، چې په سختو شرایطو کې او د طالبانو د ګواښ تر سیوري لاندې ژوند کوي.

شنونکي وايي چې دا چلند د لویدیځوالو  له خوا د ژمنتیا اخلاقي نشتوالی ښیې، چې کله لویدیځو ځواکونو په افغانستان کې خپلې ګټې پای ته ورسولې نو خپل بشري مکلفیتونه یې له پامه غورځولي وو. دا مسله حتی د ځینو تقاعد شویو لویدیځو عسکرو لخوا هم نیوکه شوې ده، چې اعلان یې کړی چې "زموږ د افغان همکارانو سره بې وفایي زموږ د پوځونو په اعتبار باندې داغ دی." ډاوسن، چې یو پخوانی برتانوی عسکر  دی، وايي: "که موږ دا خلک پریږدو، نو موږ به یوه لویه تېروتنه کړې وي. موږ دنده لرو چې د هغو کسانو ملاتړ وکړو چې زموږ سره یې کار کاوه."

په لنډه توګه، "د لویدیځو هیوادونو خیانت د خپلو افغان همکارانو سره" یو بشري اړخ لري، چې زرګونه خلک یې د طالبانو له  غچ اخیستو سره مخ کړي، او یو سیاسي اړخ، چې په نړیواله کچه د لویدیځ ژمنو اعتبار له لاسه ورکوي. دا مسله لاهم د لویدیځ د بشري حقونو شعارونو او د دوی د عملي پلي کولو ترمنځ د واټن یو له روښانه مثالونو څخه ګڼل کیږي.