پانګوالي او د مصرف کولو وده
پارس ټوډی – پانګوالي د ډله ییز تولید او پراخو اعلاناتو په تکیه سره، مصرف ګرایي د ګټې زیاتولو لپاره د یوې وسیلې په توګه وده ورکړې ده.
د پارس ټوډی د راپور له مخې، دا یو حقیقت دی چې مصرف ګرایي او د مصرفي ټولنې راڅرګندېدل د لیبرال اقتصاد د مرحلو څخه دي.
په دې اړه «وایت والتمن روستو» چې د پراختیا د تیوریو له مخکښانو څخه دی، د «خیز تیوري» په طرحه سره، پراختیا چې د دوی له نظره هماغه لیبرالیزه کېدل دي، د مشخصو مرحلو له تېرېدو سره تړلې ګڼي چې پکې دوديزه ټولنه، انتقالي مرحله، خیز مرحله، د بلوغ په لور مرحله او په پای کې د ډله ییز مصرف مرحله شامله ده.
پانګوالي د ډله ییز تولید او پراخو اعلاناتو په تکیه سره، مصرف ګرایي د ګټې زیاتولو د یوې لارې په توګه وده او هڅول دي.
دا بهیر که څه هم اقتصادي ودې ته لار هواره کړې، خو پراخې منفي ټولنیزې، کلتوري او چاپیریالي پایلې یې هم لرلې دي.
مصرف ګرایي یوازې یو اقتصادي مفهوم نه دی بلکې یو اصطلاح ده چې ټولنیز، کلتوري او حتی رواني بار لري.
پانګوالي د نړۍ په معاصر کې د غالب اقتصادي نظام په توګه، پر خصوصي مالکیت، آزادې سیالۍ او ګټې ترلاسه کولو بنا شوی دی.
د دې نظام یوه اصلي ځانګړنه، د تولید او د توکو او خدماتو د پلور د زیاتولو لپاره بې ځنډه هڅه ده.
په دې لار کې، مصرف ګرایي د ډېرې ګټې د تضمین لپاره د یوې کلیدي وسیلې په توګه شکل نیولی او پیاوړی شوی دی.
مصرف ګرایي مانا یې دا ده چې خلک د توکو پیرود او مصرف ته هڅول کېږي، حتی هغه وخت چې ریښتینې اړتیا ورته نه وي.
دا پدیده په ځانګړي ډول د صنعتي انقلاب وروسته او د ډله ییز تولید د پراختیا سره شدت وموند.
تولیدوونکي د توکو له ډېر عرضه کولو سره، پر ځای د ریښتینو اړتیاو ځواب ویلو، مصنوعي اړتیاوو رامنځته کولو ته مخه کړې.
پراخ اعلانات، زړه راښکونکي ډیزاینونه او عمدي زوړېدل د هغو وسیلو څخه وو چې پانګوالو د مصرف کوونکو د هڅولو لپاره کارولې.
د دې بهیر یوه ښکاره بېلګه، عمدي زوړېدل پدیده ده.
شرکتونه په عمدي توګه داسې توکي تولیدوي چې له لنډ وخت وروسته خپله کارايي یا جذابیت له لاسه ورکړي ترڅو مصرف کوونکي مجبور شي بیا یې وپیري.
دا پالیسي په بېلابېلو صنایعو کې لکه برېښنایي وسایل، جامې او موټر په ښکاره ډول لیدل کېږي.
د بېلګې په توګه، موبایل تلیفونونه که څه هم ښه کار کوي، ژر له نوي ماډلونو سره ځای پر ځای کېږي او مصرف کوونکي د اعلاناتو او د وخت د فیشن تر فشار لاندې، د نوي نسخو پیرود ته هڅول کېږي.
مصرف ګرایي همدارنګه له اعلاناتو سره جلا کېدونکی تړاو لري.
اعلانات نه یوازې توکي معرفي کوي بلکې د یو ځانګړي ژوند سبک وده ورکوي چې پکې ډېر مصرف د بریا، هوساینې او ټولنیز مقام نښه ګڼل کېږي.
تورستن وبلن په خپل کتاب «د تن آسه طبقه تیوري» کې دا ډول مصرف ته «ځان ښوونکی مصرف» نوم ورکړ؛ یعنې د توکو پیرود، نه د ریښتینې اړتیا لپاره بلکې د ټولنیز مقام د ښودلو لپاره.
دا الګو په پانګوالو ټولنو کې په ځانګړي ډول په شلمې او یوویشتمې پېړۍ کې په شدت پراخ شو او د یوې غالبې ایډیالوژۍ په توګه بدل شو.
له ټولنیز پلوه، مصرف ګرایي د نابرابریو د شدت او د طبقاتي خنډونو د پیاوړتیا لامل شوی دی.
په ټولنیز او رواني اړخ کې، د پانګوالۍ اعلانات په داسې ډول دي چې ډېر مصرف د لوړ مقام او غوره ټولنیزې طبقې نښه ګڼي.
شتمنې طبقې د لوکس توکو په مصرف سره خپل مقام پیاوړی کوي، په داسې حال کې چې ټیټې طبقې د دې الګو د تقلید لپاره تر اقتصادي فشار لاندې راځي.
دا بهیر نه یوازې طبقاتي واټن زیاتوي بلکې د ټولنې په دننه کې د ناسالمې سیالۍ کلتور رامنځته کوي.
له چاپیریالي پلوه، مصرف ګرایي درنې پایلې لري.
د توکو ډله ییز تولید د طبیعي سرچینو پراخه ګټه اخیستنې ته اړتیا لري چې د چاپیریال ویجاړتیا، د هوا او اوبو ککړتیا او اقلیمي بدلونونو لامل کېږي. سربېره پر دې، یو ځل کارېدونکي توکي او لنډ عمر لرونکي محصولات د زبالو لوی حجم تولیدوي چې مدیریت یې د ټولنو لپاره لوی ننګونه ګرځېدلې ده.
د پانګوالۍ او مصرف ګرایي منتقدان په دې باور دي چې دا الګو نه طبیعي دی او نه دوامداره. څېړنې ښیي چې معاصر مصرف ګرایي د مصرف کوونکو د ارادې د اعلاناتو او کلتوري فشارونو له لارې د دستکاری نتیجه ده، نه د اقتصادي پراختیا طبیعي پایله.
له همدې امله، ځینې مفکرین وړاندیز کوي چې بدیل الګوګانې لکه ساده ژوند یا مسؤلانه مصرف وده ورکړل شي.
په اسلامي ټولنو کې هم د مصرف الګو پر اعتدال او له اسراف څخه پر ډډه کولو بنا شوی چې کولای شي د پانګوال مصرف ګرایي په وړاندې یو بدیل وي.
که څه هم پانګوالي د مصرف ګرایي په وده سره توانېدلې چې خپله ګټه تضمین کړي، خو دا بهیر درنې ټولنیزې او چاپیریالي لګښتونه پر ټولنه او چاپیریال تحمیل کړي دي.
مصرف ګرایي نه یوازې د تولید او پلور په زیاتولو کې مرسته کړې بلکې د انسانانو د ژوند سبک یې بدل کړی او ټولنیز ارزښتونه یې تر اغېز لاندې راوستي دي. خو بیا هم، د ضد مصرف ګرایي غورځنګونو وده او د بدیلو الګوګانو د وړاندې کولو هڅې ښیي چې ټولنې په تدریجي ډول د دې پدیدې منفي پایلو ته پام شوي او د اقتصادي او ټولنیزې پراختیا لپاره د ډېر دوامداره لارو په لټه کې دي.
