900-ə hissə- Şura surə -11-14 şərifə ayəon

900-ə hissə

فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الأنْعَامِ أَزْوَاجًا یَذْرَؤُکُمْ فِیهِ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ ﴿١١﴾ 

Əv osmonon iyən zəmini ofəyəkəse. boşımə şımə(ıştən cinsiku) jimoni həmroonış ğərol doe və ço lınqə heyvononku həm qitonış(ofəye) de çımi vositə şıməni ziyod kardedə. hiççi bənə əy ni və Əv əməs ,vindedə.

لَهُ مَقَالِیدُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشَاءُ وَیَقْدِرُ إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ ﴿١٢﴾ 

Osmon iyən zəmini kilid boəye. bo hakəsi ki, bıpyişe ruzi hevuj bəkarde və tanqbəkarde. həyğətən, Əv harçi zıneydə.

Vəynə bərnomədə çımiku sıxan votey be ki, Xıdovənd çı insonon həyğiyə vəliiy iyən rəhbəre. əmmo, kali fərdon bo İlahi viloyəti ğəbul kardey hozzı nin və bəçəy əmr iyən ğanunon tabe beydənin. ın ayəon hamyedə: Əve ki, osmonon iyən zəminış ofəyə və bəvon hakim bıə nizom deçəy vositə tədbir beydə.

Pərvərdıqori tədbiri nışonəonku qıləyni ıme ki, bo insonon çəvon ıştən həm neviku jimoni həmroonış ofəyə ki, i tərəfiku bəçəvon oroməti boyis beydə və co tərəfiku həm bəçəvon nəsli baği mandey və bəçəvon vucudi dəvom pəydu kardey boyis beydə. Xıdovənde-Xalığ  çı insononsə əlovə zevciyyət və qit bıey nizomış ço lınqə heyvonon iyən co coninə məxloğatonədə həm boçəvon nəsli baği mandeyro bərğərolış kardə.

Aya dınyodə ikəsi zıneydon ki, bənəy əy qıləy elm iyən ğudrətış bıbu? qıləy holədə ki, aləmədə hiççi bənə əy ni və çəy şəbohətış ni. Əv çı co mevcudaton malik bıə qırd noxsan və aybonku pok və mınəzzəhe.

De təəssıfi kali fərdon jıqo hisob kardedən ki, ehanə qıləy Xıdovənd hestebu, de xılğəti koy məşğul bıə, peşo koonış bə insonon aspardəşe və ısət dınyoədə hiç qıləy rolış ni. Kərimə-Ğıron ım nodırıstə nəzəş de şiddətiş rədd kardə və hamyedə: əv həm Xalığe və həm aləmi koon tədbiri vindedə və həm ki, har çi məseydə iyən vindedə. Əv ısət həm bə fərdon sıxan iyən əməlon nəzorət kardedə və çı osmonon iyən zəmini xəzinə iyən kilidon çəy dastədəy. çı həmmə məxloğati rızğo-ruzi həm çəy ğudrəti dasrtədəy. tıbğe çəy məsləhət bo harki bıpyişe hevuj bəkarde və çı hakəsi ruzi məsləhət bızıno, tanq iyən məhdud bəkarde. ımon həmmə bəçəy elm iyən hikməti əsose.

Çın ayəonku omutedəmon:

1-bəşəri nəsli baği mandey çı izdivoci girovədəy. həlbəttə, çı jeni de merdi bıə izdivoc, nəyinki, çı dıqlə homoseksualisti de iyande bıə izdivoc ki, məələsəf ımruj kali camiyəonədə rəvocış pəydu kardə.

2- Xıdovəndi hiç qıləy mislış ni və Əv bənə insonon bə jimoni həmro ehtiyociş ni.

3- Xıdovəndi ıştə məxloğatış bəçəvon ıştən holi vadoəş ni. bəlkəm hejo əvoni ıştə nəzorəti jiyədə oqəteydə və çəvon koon tədbiri vindedə.

4-rızğo-ruzi tanq ya hevujəti Xıdovəndi dastədəy və ım çəy məhəbbət və ğəzəbi nışonə ni. mumkine kofiron sərvətin ya muminon tanq dastko və çımi əks.

شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ وَمَا وَصَّیْنَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَى وَعِیسَى أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ کَبُرَ عَلَى الْمُشْرِکِینَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَیْهِ اللَّهُ یَجْتَبِی إِلَیْهِ مَنْ یَشَاءُ وَیَهْدِی إِلَیْهِ مَنْ یُنِیبُ ﴿١٣﴾ 

Bə Nuhi sıfarış kardə diniku boşımə(həm) təyin kardemone və bə Nuhi vəhy kardə çi bətı vəhy kardemone və bə İbreym, Mosə iyən İsa sıfarış kardə çi(ım be) ki, dini bərpokonən və bəvədə bə təfrığə dıço məbənən. bo mışrikon ıştı bəçəy səmt vanq jıə çi qone(ğəbul kardey zıneydənin). Xıdovəndi harki bıpyişe bəştə səmt bəvıjne, bəştə səmt hidoyət bəkarde.

In ayə bə peyğombəron dəvəti usul iyən prinsipon işorə kardedə və hamyedə: İslomi peyğombəri(s) Besət torıxi dırozi bıə dəvardə peyğombəron milləti bə vohidə Xıdopərəstəti səmt dəvət kardey risolət və missiyə dəvome və ım qıləy tojə ko ni. peyğombəri(s) milləti bəçəy səmt dəvət kardə çi, həmonə çiye ki, navnə peyğombəron milləti bəçəy səmt dəvət kardedəbin. əvon həmmə omən ki, bıvoton: Xıdo din iyən ayini bərpokənən və İlahi hukmon və fərmonon icrokənən və şımə həvaye-həvəsiku iborət bıə şəxsi zevğonku dast bıkəşən və bə Xıdovəndi fərmonon tabe bıbənən.

Bın ayədə dini kəlmə mufrəd və təkə formədə omə və çəyku hikoyət kardedə ki, İlahi dini rişə və əsos iqləyniye. demiyən çı bəşəri camiyə təkamul tələb kardedə ki, çı pyğombəron vardə şəryəton torıxi dırozi de insonon təkamuli həmohənq bıə holədə bəruşd iyən ozavziye səmt hərəkətış kardə ta bəştə oxonə mərhələ bırəso. İslomə din bənə İlahi oxonə dini unvoni, çı dinon oxonə nusxə və çı şəryəti həmməysə komil və hartərəfinə qıləyniye.

Həlbəttə, qıləy ofot ki, əksər dinon bəy giriftor bıən, məzhəbçətiye ki, ım həm çı dini kali usulonku qıləy səhihə dərki nıbeyku nəşət seydə və ya deştə şəxsi ya qrupi tələb və zevğon bə dini mıdoxilə kardeye. liza Kərimə-Ğıron bə dini tərəfdoron çəşnavi doydə ki, dinədə təfrığə eğandey yolə bəloku bə diyəro bımandon.

Coqlə nuktə ki, ayədə bəy işorə be, ıme ki, bə vohidə Xıdopərəstəti səmt dəvət kardey, bo mışrikon vey saxt iyən sanqine. zira botıl iyən şırkamizə fikon jıqo bəçəvon vucudi nığılə vıron nufuzış kardə ki, bə tohidi səmt dəvət bəçəvon vəhşət iyən norohətçəti boyis beydə.

Ayə dəvomədə bə qıləy muhimmə nuktə işorə kardedə və hamyedə: peyğombəron səçın kardey de milləti ıştən dasti bıəni. bəlkəm,Xıdovənde-Aləm bəştə elm iyən hikməti əsos, har kəsış ki, bə ın vəzifə və məsuliyyəti loyığış vində, əvış bo ın ko məbusış kardə və çı milləti hidoyəti koy məyuliyyətış bəçəy ehdəş noə. oşkoye ki, hakəs bə Xıdovəndi səmt dim bıqəto, İlahi lutfon ğəbul kardey zəminə bəvədə hozzı beydə və çəy hidoyəti nuriku bəhrə bardedə.

Çın ayəku omutedəmon:

1-çı qırd peyğombəron dəvəti mehvər və məzmun iqlə bıə: Xıdo dini bərpo kardey və çı harcurnə təfrığəku pərhiz kardey.

2-həzrəte Nuh(ə) iminə komilə şəryəti soyb bıə peyğombəre və həzrəte Muhəmməd(s) komilə şəryəti xıvand  bıə oxonə peyğombəre. çun ki, İslom İlahi oxonə dine və qırd vəynə dinon təlimon ıştədə ehtivo kardedə, həmməysə komil və hartərəfinə şəryəte.

3-ixtilof və təfrığə dini ofot və bəlo iyən bə camiyədə bə dini təlimon səhihə şikilədə icro bıey mane beydə.

4-peyğombəron vıjniye de Xıdovəndi vositəy və Əv pok iyən loyığə şəxson bo ın vəzifəro mənsub kardedə.

وَمَا تَفَرَّقُوا إِلا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ وَلَوْلا کَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّکَ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ وَإِنَّ الَّذِینَ أُورِثُوا الْکِتَابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِی شَکٍّ مِنْهُ مُرِیبٍ ﴿١٤﴾ 

Və(dini tərəfdoron) fırğə-fırğənıbin illa ki, elm boəvon ome. bəçəvon miyono bıə həsəd və kin-kudurəton xoto və ehanə ıştı pərvərdıqori(bə kofiron mehlət doey həxədə) kanə sınnət(adət) de tosə qıləy mıəyyənə zəmoni bıənəbe, çəvon miyono(de həlokəti) hukm əbi və əkəson ki, çəvon bədiqə kitobışon bə irs bardeşone, çəy barədə qıləy saxtə şəkkədən.

Navə ayədə handemone ki, həmmə pəyğombəron milləti çı dinədə təfrığə eğandeyku bərhəzər kardedəbin. zira, çı qırd dinon usulon iqləyniye və qıləy mənoş ni ki, qıləy zəmonədə çandə qılə din və şəryət çı milləti miyono cari bıbu.

De har qıləy peyğombəri omey, çə zəmonə millət bəpe çəvon dəvəti ğəbul kardənin bin, nəyinki, bıvoton əmə bəştı bənav bıə peyğombəri dini tabemon və hakəs bə ın nuyə dini səmt dim bıqəton,əvon kofirin.

Im sıxan ehanə de nuyə peyğombəri zıney bə ico bıbu, həni bo təəssıb iyən həsodəti hiç qıləy vırə nibəmande. ım nodırıstə nəzə boyis bıə ki, çəmə zəmonədə həm bənə məsihiyyət iyən yəhudi bıə kali dini tərəfdoron boçəvon bədiqə omə İslomi ğəbul kardey hozzı nin. məələsəf və təəssıf vardə çi ıme ki, çın dini yolonku kali qıləyni boçəvon milləti çəvon dinədə mandey xoto, har ruj de mıxtəlifə əbzoron roy vositə məxsusən de kutləvi  informasiyə roon vositə çı İslom iyən Kərimə-Ğıroni həxəti  barədə şəkko-tərdidon icod kardedən.əvon de şubhəon icod kardey icozə doydənin ki, çın dini tərəfdoron bə dini İslomi səmt dim bıqəton və həmmə Xıdopərəston çı iqlə din iyən şəryəti tərəfdror bıbon.

Ayə dəvomədə omə: əgər ıştı pərvərdıqori tərəfiku qıləy fərmon sadir bıə nıəbe ki, kofiron de tobə qıləy mıəyyənə zəmoni ozod iyən bəyji bımandon və Xıdovənde-Xalığ çəvon miyono hakiməti bəkarde, çı botıli tərəfdoron məhf və həxı tərədoron səbarz əki.

Ayə oxoyədə bə osmoniyə kitobiku irs bardə varis dastə xitobən işorə kardedə ki, çı həxı barədə bə şəkko-şubhə dıço bin və imonışon nıvarde. həlbəttə, çun çəvon şəkki mənşə çəvon inodkorəti iyən suyi-zənn be,əve əvon həxışon dərk kardey nızıne.

Çın ayəku omuteydəmon:

1-Xıdo din iqləyniye və çı dinon miyono təfrığə mənşə bənə həsəd, təəssıb iyən ədovəti bıə amilonin.

2-dini alimon bəpe çı dinon tərəfdoron miyono vəhdəti icod kardeyədə cəhdkon. nəyinki, əvon ıştən çı təfrığə amilonku bıbon.

3-bə qınokor iyən xətokoron mehlət doey, ilahi sınnət və adətonku qıləyniye.

4-ehanə şəkk təbiiyi bıbu, inson de təhğiği roy çəyku ozod bəbe. əmmo əgər çı inodkorəti iyən suyi-zənniku nəşət bıstəno, insoni çı həyğəton dərk kardey iyən əy ğəbul kardeyku obəqəte.