957-ə hissə-Hucurati surə -1-5 şərifə ayəon

957-ə hissə

De Əbaxş iyən mejribonə Xıdo nomi

De Fəthi mıborəkə surə bə oxo rəse,ısət əmə Kərimə-Ğıroni coqlə surə yəni mıborəkə surə bino kardedəmon.

In surə Mədinədə nozil bıə və bə ədəb-ərkoni muhimmə usul iyən prinsipi və bə iştimoyi əxloği işorə kardedə.qıləy usul ki,bəy rioyət kardey,bə camiyə fərdon miyono məhəbbəti,bıvəti iyən dustəti zumandəti boyis beydə və əvoni əncom nıdoey iştimoyi uzvon miyono kin-kudurət,deşmınəti,bədbinəti iyən təfrığə bə vucud vardedə.bə ın cəhəti xoto,bə ım surə çı İslomi ədəb-ərkon iyən əxloği surə nomi noey bəbe.

İbtido bə Hucurati mıborəkə surə 1-ə şərifə ayə tilovəti quş doydəmon:

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیم‏(1)

De Əbaxş iyən Mehribonə Xıdo nomi.

Ha imon vardə kəson ha!(hiç qıləy koyədə) Xıdo iyən çəy peyğombərisə bənav dəməşənən və bə Xıdo(nıpemandeyku) bıtarsənən ki,Xıdovənd Əməs iyən Əzıne.

In surə imoni əhli mıxotəb ğərol doydə və hamyedə:imoni şərt Xıdo iyən çəy peyğombəri dəstur iyən əmron mığobilədə təslim bıey iyən çəvonsə bənav nıdəşeye.məxsusən iştimoyi koonədə ki,umum millət bəpe bə İslomi camiyə rəhbəri muti bıbu iyən çəvonku harcurnə bənav dəşey,bə camiyə nizomədə ixtilolon və çı milləti miyono təfrığə bə əməl omey boyis beydə.

Kali ifroti mısılmınon intizorışon hestebe ki,İslomi camiyə navəjən bəçəvon meyl,zevğ iyən əğedə əsos koon bə vırə bırosno və ya de bəzi fərd ya qrupon tındə rəftorışon bıbu və hətto qıləy koon tərkkon.ım qıləy holədəy ki,əv bə camiyə əhvol iyən vəzyəti həyğətiku aqahəti əsos və de bə umum milləti məsləhəti əsos ğərol bekardedə iyən bəpe çəyku co çi çəş kardey nıbu.çın ayəku omutedəmon:

1-Xıdovəndi həlol zınə kali çiyon hərom kardey iyən bəzi hərom kardə çiyon həlol hisob kardey,inev Xıdo iyən çəy peyğombəriku bənav dəşeye.

2-İslomi camiyə ğanunon bəpe bə Xıdo kitobi iyən bə peyğombəri(s) sınnəti əsos bıbu və bə Ğıroni zidd  harcurnə ğanun noey,Xıdo iyən çəy peyğombəriku bənav dəşeye.

3-ikəs ki,bəştə şəxsi zevğ xoto,de iştimoyi adəton Xıdo iyən çəy peyğombəriku bənav dəşo,həyğətədə çı imon iyən təğvaku bə diyəroye.

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ(2)

Ha imon vardə kəson ha! (de peyğombəri votemonədə)ıştə sədo peyğombəri sədoku barz məkənən iyən çoko ki,de iyande sıxan votedon,de peyğombəri(həm) de barzə vanqi qəp məjənən.məbodə (bə ın be ədəbəti xoto) şımə əməlon məhf bıbu ,qıləy holədə ki,şımə nızınon.

إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْواتَهُمْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ أُولئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى‏ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ‏(3)

Xıdo-Rəsuli nəzdədə ıştə sədo saru vardə kəson,əkəsonin ki,Xıdovəndi çəvon dılonış bo təğva(ğəbuliro)imtovon(və hozzış)kardə və boəvon məğfırət iyən qıləy dıjdə mıkofot heste.

Navnə ayədə çın sıxaniku bəhs be ki,ıştə koonədə bəsə peyğombərisə bənav dəməşənən və çanədə ki,əv qıləy ğərol elon nıkardey qıləy hərəkət əncom mədənən.ın ayə hamyedə:sıxan voteyədə həm çə həzrətiku bənav dəməşənən və çə həzrəti sədosə vey de barzə vanqi sıxan məvotənən və çəy nəzdədə ıştə sədo barz məkənən iyən zikməvulə və fəryod məkəşənən.

In ayə mehtəvo iyən məzmun nışon doydə ki,kali mısılmınon bə iştimoyi ədəb-ərkoni rioyət kardedə nıbin.əvon çoko ki,de addiyə milləti de barzə vanqi qəp jeydəbin,de peyğombəri həm beədəbə formədə iyən de barzə sədo sehbət kardedəbin.joqo ki,Xıdovənde-Xalığ bəvon çəşnavi doydə ki,jıqo təhğiramiz iyən nodırıstə rəftor,şımə nızınə holədə  şımə əməlon məhf bəkarde.

Ayəon dəvomədə bə ın nuktə təkid kardedə ki,İlahi təğva tələb kardedə Xıdo-Rəsuli(s) nəzdədə bə ədəb-ərkoni rioyət kardey lozıme və çə həzrəti yəni İlahi yolə peyğombəri palu muminon bəpe de saruə sədo qəp bıjənon ki,ım əmr dınyo iyən axırətədə dumo ıştə dınyoədə İlahi lutf və rəhməti bəvarde.çın ayəonku omutedəmon:

1-ıştə votə sıxanonku mığət bıbəmon.zira çəmə koon ısət çı çok bıbu ya bəd,qıləy vəzi təsirış heste və çəmə koon nəticəon çəmə zıney iyən nızıneyku bə şıkrə ni.

2-veyə fərdon hestinki,riyokoronə formədə ıştəni ədəbin iyən təvazukor nışon doydən,əmmo daxilədə təkəbbırinin.de qıləy co iborəti həyğətədə bə ədəb-ərkoni rioyət kardey iyən təvazukorəti,ımon bə zəmon erjine ki,bə təğvo,dırıstəti,ismət iyən qınoku pokəti əsos bıbu.əgər ım jıqo nıbu,inev hiylıəqərəti iyən çaplusətiye.

3-imon iyən təğvo şərt,ismət iyən qınoku pokəti ni.vey mumkine ki,imoninə fərdon ki,bə qıno iyən fırsiye dıço beydən,əmmo əvon rəyrə ıştə xətoku aqah beydən və de tobə iyən oqardemoni əy cubron kardedə və çəy əvəzi beşeydən.

إِنَّ الَّذِینَ یُنادُونَکَ مِنْ وَراءِ الْحُجُراتِ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْقِلُونَ(4)

Əkəson ki,çı(kəon)otaği peştiku tıni de fəryodi vanq jeydən,çəvon veyni famedənin.

وَ لَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَیْهِمْ لَکانَ خَیْراً لَهُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ(5)

və əgər səbrışon kardəbe ta tı ıştən çəvon palu xaric əbiş,hukmən boəvon vey çok əbi və Xıdovənd Əbaxş,Mehribone.

In ayə bə dəvardə bəhson qıləyni işorə kardedə və hamyedə:qıləy holədə ki,peyğombər(s) kədə ıştə jimoni həmro kəno de xıyzoni koon iyən de istirohəti məşğul be,kali bemədəniyyətə ərəbon səbr kardedə nıbin ta peyğombər(s) ıştə kəyku xaric bıbu və ıştə sıxani deəy bə miyon bıno.əvon çı kəy biku de barzə vanqi peyğombəri(s) sədo jeydəbin və ıştə tələbonku bəhs kardedəbin.

Kərimə-Ğıron bə ın fərdon xitob kardə holədə hamyedə:ım ko çı beməxəti nışonəy və çı ağli nışonəon həmməysə muhimmə qıləyni iştimoyi rabitəonədə və de camiyə yolon dimbədim omə zəmonədə bə ədəb-ərkoni rioyət kardeye.çın ayəonku omutedəmon:

1-İslom bo iştimoyi ədəbon qıləy məxsusə əhəmiyyət ğayile.joqo ki,beədəbəti beməxəti zıneydə.

2-kə iyən xıyzoni qıləy çərşivəş heste və hiçkəsi bo kə iyən xıyzoni muhiti qıləy maneə icod kardey həxış ni. hətto çı kəy biku de sədo jıey həm vositə bıbu.

3-fərdon sosyal məsuliyyəton bəpe bəçəvon bə xıyzoni koon rəsey mane nıbu.

4-bə cokəson asudə zəmonon və proqramon ehtırom bınəmon iyən hədərə bəvon mane məbəmon.