Pars Today

Değerli dostlar, bugün sizi güzel İran diyarının bir başka güzel eyaletine götürmek istiyoruz.

Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti gizli yetenekleri, bol su kaynakları, verimli toprağı, güzel iklimi, eşsiz doğası ve doğal buzulları, çeşmeleri ve göletleri ve gür kestane ormanları ile İran’ın turistik cazibelerinden biri sayılır. Aslında İran’da turistik yerlerden söz edildiğinde İsfahan, Şiraz, Meşhed, Yezd, Kirman ve İran’ın kuzeyinde bazı eyaletler akla gelir. Oysa İsfahan’ın 110 kilometre ötesinde İran’ın bir başka güzel turistik bölgesi, Çarmahal ve Bahtiyari diyarı bulunuyor.

Bazı seyyahlara göre, İran’ın Zagros sıradağlarının incisi olan Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti aslında İran’ın incisidir ve “İran çatısı” olarak anılır. 16 bin kilometrekarelik alanı ile Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti doğudan İsfahan, Batı ve Güney sınırlarında Huzistan ve Kohkiluye ve Buyer Ahmet ve kuzeybatıdan da Lorestan eyaletleri ile komşudur.

İran’ın son coğrafi yapılanmasına göre bu eyaletin, nüfusu 850000’in üzerinde olan yedi ilçesi bulunuyor ve eyaletin merkezi Şehrikord da İran’ın en yüksek rakımlı kenti olup deniz seviyesinden 2026 metre yükseklikte yer alıyor.

Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti dağlık bir bölgedir ve yüzölçümünün büyük bir bölümü dağlar ve yüksek tepelerle kaplıdır. Yörenin en yüksek noktası 4548 metre rakımı ile Zerdkuh dağının zirvesidir. Bu zirve sürekli karla kaplıdır.

Eyaletin karla kaplı zirveleri ise yörenin çeşmeleri ve ırmaklarının suyunu karşılıyor. Bu arada bölgede akan nehirlerin birleşmesi ile çok sayıda büyük ırmak oluşuyor, ki bu ırmaklar da İran’ın en büyük iki ırmağı olan Zayenderud ve Karun ırmaklarına akıyor. Bu ırmakların ve özellikle Karun ırmağının sayesinde her yıl yaklaşık 11 milyar metreküp su Çarmahal ve Bahtiyari eyaletinden İsfahan ve Huzistan eyaletlerine akıyor.

Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti çeşitli iklim şartları ve ayrıca rakımının yer yer büyük değişim arz etmesi sayesinde çok güzel iklimlerden yararlanır. Eyaletin bazı bölgeleri nemli ve çok soğuk kış şartlarından yararlanırken, bazı bölgeleri de ılıman ve biraz serin kış şartları ve yarı nemli iklimi ile biliniyor.

Öte yandan yılın çeşitli mevsimlerinde sıcaklığın büyük oranda değişmesi ve diğer iklimsel parametleri sayesinde bu eyalet oldukça zengin bir doğaya ve harikulade manzaralara ev sahipliği yapıyor. Yaz mevsiminde İran’ın Güney yöreleri nemli ve aşırı sıcak havalardan bunalırken, Çarmahal ve Bahtiyari eyaletinde uygun hava şartları turistleri bu yöreye çekiyor.

Yine eyalette bol bol yağan kar örtüsü de kayak ve diğer kış sporları için oldukça uygun şartları oluşturuyor. Yörede yağan kar ilkbahar ve hatta yaz aylarında bile bazı kış sporlarına imkan sağlıyor.

Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti genelde Akdeniz’den gelen hava kütlelerinden etkileniyor, öyle ki yılın 8 ayı bu akımlar bölgeyi etkiliyor. Bölgede yağışlar sonbaharda ve yağmur şeklinde başlıyor ve büyük bir bölümü de kış mevsiminde kar şeklinde devam ediyor. Zerdkuh dağının yüksekliklerinde kar kalınlığı bir kaç metreye kadar ulaşıyor ve 3500 metrenin üzerindeki dağlık alanlar genellikle daimi kar örtüsü ile kaplanıyor ve bu yüzden kayak için elverişli oluyor. Yöre halkı ve özellikle aşiretlerin en büyük eğlencelerini ise kayak sporu oluşturuyor.

Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti bol su kaynakları sayesinde besicilerin ihtiyaç duyduğu bitki örtüsü bakımından zengin bir bölge sayılıyor. Yörenin dört bir yanını gür bitki örtüsü ile çayırlar ve meralar kaplarken, bazı bölgelerde gür kestane ve badem ormanları göze çarpıyor. Bu eyalet bitki çeşitliliği bakımından hem bitkisel ilaç sektörü ve hem sanayi sektörü açısından büyük önem arz ediyor. Yöre halkı eski zamanlardan beri bölgede biten bitkilerden çeşitli hastalıkların tedavisinde yararlanıyor.

Bu arada bölgede dağlık alanlar, yemyeşil çayırlar ve gür ormanlar bol çeşmeleriyle beraber yaban hayatı için oldukça uygun bir alan oluşturuyor. Yörenin av alanlarında ise koç, teke, kaplan, ayı, yaban domuzu ve birçok kuş çeşidi barınıyor.

Çarmahal ve Bahtiyari yöresinde geçmişten miras kalan çok değerli tarihî eserlere ev sahipliği yapıyor. Arkeolojik bulgular yörenin eski medeniyetinin mazisi milattan önce 4. milenyuma dayandığını gösteriyor. Bu yöre İlamiler ve Eşkaniler dönemlerinde İran’ın önemli medeniyet merkezlerinden biri sayılırdı. Yine yörede bulunan tarihî kitabelere göre, Çarmahal ve Bahtiyari bölgesi ticari ve askeri açılardan önemli bir bölgeydi, fakat kameri 9. yüzyıldan sonra inzivaya itildi.

Öte yandan Çarmahal ve Bahtiyari eyaleti İran’ın iki önemli sanayi kutbu olan İsfahan ve Huzistan eyaletlerinin komşuluğunda yer alıyor. İsfahan İran’ın tarihî merkezlerinden biri ve turizm ve sanayi bakımından önemli eyaleti ve Huzistan da kara altın yani petrol diyarıdır. Çarmahal ve Bahtiyari halkı ise göçebe yaşamları yüzünden her iki eyaletle yakın ilişkisi bulunuyor. Huzistan eyaleti ta eski zamanlardan beri Bahtiyari aşiretinin kış mevsimini geçirdiği bölgedir ve bölgede petrol bulunduktan sonra da petrol sektörünün önemli insan gücünü yine Bahtiyari halkı oluşturuyor.

Çarmahal ve Bahtiyari diyarı adından da anlaşıldığı üzere iki bölümden oluşuyor.

Çarmahal daha çok kentlerin ve köylerin yer aldığı bölgedir ve Lar, Kiyar, Mizdeç ve Genduman yörelerinden oluşur. Bahtiyari yöresi ise dağlık bir alandır ve Bahtiyari aşiretinin yaşam alanı sayılır.

Gerçekte yörenin sosyal gelişmelerini içeren tarihini, özellikle son bir asırda Bahtiyari aşiretinin sosyal, iktisadi ve siyasi özelliklerine bakarak irdelemek gerekir. Bahtiyari aşireti Lor kavmine ait bir aşirettir. Lor sözcüğü ise bol ağaçlı yüksek diyar anlamına gelir.

Günümüzde Bahtiyari aşireti ve Lorestan halkı da bol ağaçlı tepelere Lor demektedir. Bahtiyari aşiretinin kültürü besicilik temeline dayanır. Bu kültür sade olmakla beraber oldukça karmaşık ilişkileri içerir ve bu yüzden bazı özellikleri günümüz şartlarına uygun değildir. Gerçi aşiretin bazı gelenekleri ve simgeleri bölgenin kültürel gelişmesinde etkili rol ifa etmiştir.015