Замонавий қулдорликнинг мисли кўринмаган тарзда кучайиши
-
Замонавий қулдорнинг мисли кўринмаган тарзда кучайиши
Бугунги кунимизнинг энг аччмқ ҳодисаларидан бири замонавий қуллик ва қулдорлик тарзида одамларни қулликка солиш ҳисобланади. Агарчи қулликнинг антик кўрини ўн тўққизинчи асрда тугутилган бўлса-да, лекин ҳозирги модерн дунёда қуллик ва қулдорнинг бошқа шаклллари ривож топдики, миллионлаб одамларни ўзига тобе қилди.
Дунёда кўплаб инсонлар ўта ёмон яшаш шароитларига эгалар ва бундан қочиб кетиша олмайди. Улар қулликда туғилишади, ўз таналарини сотишга ёки бошқа бошқа ғайриинсоний ва қийин йўлларни босиб ўтишга мажбур бўлишади. Ушбу одамлар бу шароитдан қутула олмайдилар, чунки одатда таҳдид остидалар. Бошқа тарафдан уларнинг жуда кўпи мажбурий меҳнатга жалб қилинади, экин далалари ва конларда жуда кам маош ёки умамун текинга ишлашга мажбур бўлишади. Баьзи давлвтларда бундай инсонлар статистикаси юқори. Заиф қонунларга эга ёки ижро қилувчи масьуллар коррупсияга берилган ва коррупсия одатий ҳолга айланган давлат ва жамиятларда аҳолининг катта қисми, айниқса камбағаллар замонавий қулликка маҳкум бўладилар. Турли сабабларга кўра қонун ҳимоясида бўлмаган инсонлар ҳам жуда осон бу балога йўлиқади. Журналист Муҳамммад Давлатий шундай дейди: Замонавий қуллик шундай ҳолатга айтиладики, унда одамлар жуда кам миқдордаги пулга ёки умаман текинга, ёмон шароитларда бошқа кишилар манфаати йўлтда ишлашга мажбур бўлишади ва бу ҳолатдан чиқолишмайди.
Буни фожиалигининг сабаби шундаки, бу фақат ривожланаётган ва камбағал давлатларни қамраб олмайди. Дарҳақиқвт бу бало нафақат ривожланаётган давлатларда, балки ривожланган давлатлар деб номланган ғаб давлатларида кенг тарқалган. Мисол учун, статистик малуьмотларга кўра Британия каби ривожланган давлатларда ҳам ўнлаб минг замонавий қуллик асирлари мавжуд. Аслида инсон ҳуқуқлари, эркинликни иддио қилган давлвтларда замонавий қуллик турли шаклларда кенг тарқалган. мисол учун, ғайри қонуний муҳожирлар, хусусан американинг турли штатларида далаларида ишлавчи лотин америкасидан келган муҳожирларни кўрсатиш мумкин. бошқа бир мисол, Европада, айниқса шарқий европадан ғарбий европага аёлларни контрабандия қилиш ва уларни турли номуносиб жойларда жинсий қуллар сифатида фойдаланиш ҳамда ғайри қонунний муҳожирлар ва ҳатто қонуний муҳожирлардан қора ишларда, яьни жисмоний ва руҳий зарар етказувчи кам пулли ёки умуман текин, кўп соатли ишларда фойдаланишни келтириш мумкин. бошқа давлатда қошқин мақомини олган ёки виза муқимлиги сўроқ остида бўлган ёки ўз давлвтига қайтарилиши мумкин бўлган инсонлар кўпроқ замонавий қуллик балоси таҳдиди остидалар. Замонавий қулллик турли шаклларга эга. Унинг турларидан бири одам савдоси бўлиб, зўрлик ишлатиш, кўчириш билан таҳдид қилиш ва мажбурлаш, инсонлардан фаҳш, жиноят, иш, тана азосини олиш учун фойдаланиш каби фаолиятларни қамраб оламиз. Бошқа бир шакли мажбурий меҳнат бўлиб, жазолаш таҳдиди остида ҳар қандай инсонга ўз ризосига зид равишда ишлашга мажбур бўлиш ҳисобланади. Мажбурий меҳнат остидаги инсонларнинг иқтисодий фойдаси йилига 150 миллиард долларга етади. Айнан шунинг учун завонавий қулликни ушлаб туриш учун кўплаб иқтисодий мотивлар мавжуд. Яна бир шакли қарз асорати бўлиб, буни замонавий қуллкнинг энг кенг тарқалган шакли дейиш мумкин. Камбағал инсонлар кредит олиш билан тўлаш учун ишлашга мажбур бўлишади. Бу одамлар кредит ва иш жиҳатдан назорат остида бўлишади. Бошқа бир шакли болалар қуллиги бўлиб, бунда бола бошқа бир кишининг фойдаси йўлида ишлатилади. Бу болалар савдоси, боладан ҳарбий мақсадларда фойдаланиш, болалаикдаги турмуш қуриш ва уйда мажбурий меҳнатга жалб қилиш шаклида намоён бўлади. Яна бир муҳим ва ғайри инсоний шакли жинсий қуллик ҳисобланади. жинсий қуллик замонавий қулликнинг хос шакли бўлиб, одатда Америка, шарқий ва ғарбий Европа ва жанубий осиёда кенг тарқалган. Тахминларга кўра, жинсий қулликнинг 20 фоизи гайри ахлоқий материаллар ясаш соҳасида фойдаланилади. жинсий манипулятсия қарз асирлиги туфайои ҳам вужудга келиши мумкин. Баьзида эса қурбонлар ўзларинг бирламчи эҳтиёжларини қондириш учун фоҳишалик қилишга мажбур бўлишади.
Замонавий қулликнинг яна бир кенг тарқалган тури бу болалар меҳнатидир. Ҳисоб-китобларга кўра, болалар замонавий қулларнинг тахминан 26% ни ташкил қилади. Болалар қонуний равишда баъзи ишлар билан шуғулланишлари мумкин бўлса-да, бу болаларнинг кўпчилиги қуллик ва ярим қуллик шароитида кўрилади. Мажбурий тиланчилик - бу болаларни уларнинг розилигисиз меҳнатга мажбурлашнинг кенг тарқалган усули. Уларнинг аксарияти уй ишчилари ёки какао, пахта ёки балиқчилик саноатида ишлайди. Уларнинг кўпчилиги одам савдоси ва жинсий зўравонликка учраган. Уруш бўлган мамлакатларда болалар ўғирлаб кетилади ва бола аскарлар сифатида сиёсий гуруҳларга сотилади. Бола аскарлар - бу ўз уйларидан одам савдоси қурбони бўлиши мумкин бўлган ва қуролли кучлар томонидан меҳнатга мажбурланган ёки мажбурланган болалардир. Қуролли кучлар ҳукумат қуролли кучлари, ҳарбийлаштирилган ташкилотлар ёки исёнчи гуруҳлар бўлиши мумкин. Бу гуруҳларда болалар ошпаз, қўриқчи, хизматкор ёки айғоқчи бўлиб ишлашга мажбур бўлиши мумкин. Бу гуруҳларда ўғил болалар ва қизларнинг иккала гуруҳи жинсий зўравонликка учрайди.
Замонавий қуллик муаммоси ва унинг кенгайиб бораётган кўлами халқаро эътибор ва хавотирни уйғотди. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти 2022-йил 12-сентябрдаги ҳисоботида сўнгги йилларда ўз хоҳишига қарши ишлашга ёки турмуш қуришга мажбурланганлар сони 50 га яқин кишига етганини эълон қилди. миллионлаб одамлар кундан-кунга кўпайиб бормоқда. “Замонавий қуллик” бўйича глобал ҳисоб-китоблар ҳисоботи” деб номланган ушбу ҳисобот Бирлашган Миллатлар Ташкилотига қарашли икки ташкилот, жумладан “Халқаро Меҳнат Ташкилоти” ва “Халқаро Миграция Ташкилоти” ва “Wалк Фреелй” мустақил жамғармаси иштирокида тайёрланган. Cовид-19 пандемияси, қуролли можаролар ва иқлим ўзгариши каби инқирозлар бандлик ва таълим соҳасида мисли кўрилмаган узилишларга, қашшоқликнинг кескин ўсишига, мажбурий ва хавфли миграцияга ҳамда жинсий зўравонлик ҳолатлари кўпайишига олиб келгани таъкидланган. Ушбу тадқиқот ушбу муаммо "барча минтақаларга таъсир кўрсатаётганини" таъкидлаб, у Осиё-Тинч океани минтақасида мажбурий меҳнат қурбонлари сони ва мажбурий меҳнат ва мажбурий никоҳ энг кўп тарқалгани араб мамлакатларида эканлигини таъкидлади. 2016-йилда “замонавий қуллик”га жалб қилинганлар сони қарийб 9,3 миллион кишига ошган.Сўнгги статистик маълумотларга кўра, 2021-йилда замонавий қуллик шароитида мажбурий меҳнат кўрсаткичи 27,6 миллион кишини ташкил этган, улардан 3,3 миллиондан ортиғи эса болаларни ташкил этган. бу ҳисобот муаллифлари кўра, аёллар ва қизлар сони Мажбурий меҳнат қурбонлари тоифасида 11,8 миллион, мажбурий никоҳ тоифасида эса 14,9 миллиондан ортиқ кишига тенг бўлди.
Ушбу ҳисоботда ҳар беш боладан бири мажбурий меҳнатга жалб қилингани ва уларнинг ярмидан кўпи тижорат жинсий эксплуатациясида қўлга олингани айтилган. Халқаро меҳнат ташкилоти маълумотларига кўра, мажбурий меҳнат ҳолатларининг ярмидан кўпи ўртача даромади юқори бўлган ёки юқори даромадли мамлакатлар ва меҳнат муҳожирлари бу муаммодан уч баробар кўпроқ зарар кўради. Шунингдек, меҳнат муҳожирлари иммигрант бўлмаган ишчиларга қараганда уч баравар кўпроқ мажбурий ишсизликка дучор бўлишади. Дарҳақиқат, замонавий қуллик, асосан, қашшоқликда яшайдиган ва уларнинг оқилона иш топиш учун келажаги йўқ одамларда содир бўлиши мумкин. Бундай одамлар ўзлари яшаётган мамлакатдан ташқарида жозибали кўринадиган ва яхши маълумотга эга бўлмагани учун ҳам уларга ишонадиган иш таклифларини осонгина қабул қиладилар. Лекин ишни бошлашганида ҳақиқатни англаб етадилар бироқ пуллари йўқлиги сабабли у ердан кета олмайди. Сўнгги бир неча йил ичида Қатарда ўтказиладиган жаҳон чемпионати учун инфратузилма ва стадионлар қурилишида ана шундай ҳодиса мисол бўла олади. Бу ерда иш берувчилар турли мамлакатлардан камбағал ишчиларни олиб келиб, паспортларини олиб, уларга кўп маош бермай, ғайриинсоний ётоқхоналарда сақлаганлар.
Замонавий қуллик замонавий дунёнинг шармандали кўринишларидан биридир. Дунёдаги бошқа кўплаб нарсалар каби замонавий қулликни йўқ қилишнинг асосий ечими ҳукуматларнинг ҳамкорлиги ва унга қарши Бирлашган Миллатлар Ташкилоти раҳбарлигидаги иттифоқдир. Шу нуқтаи назардан қараганда, бу кенг кўламли ҳамкорликни яратиш жуда қийин.
