Америка қўшинларининг Афғонистондан олиб чиқилиши бўйича Республикачилар тергови бошланди

Техас штатининг республикачи вакили ва Вакиллар палатасининг Ташқи алоқалар қўмитаси раиси Майкл Маккол Америка Қўшма Штатлари Давлат котиби Энтони Блинкенга мактуб йўллаб, ундан Америка қўшинларининг Афғонистондан тартибсиз олиб чиқилиши ҳақидаги кенг кўламли маълумотларни тақдим этишни сўради.

Вакиллар палатасининг ташқи алоқалар қўмитаси раисининг айтишича, Байден ҳукумати ҳозиргача ҳужжатларни тақдим этишдан бош тортган, аммо энди бу қўмита раиси сифатида у ушбу қўмита билан ҳамкорлик қилишни расман сўраган. Маккол ўз баёнотида шундай деди:Байден маъмурияти бизнинг узоқ муддатли мониторинг сўровларимизни бир неча бор рад этгани ва АҚШнинг Афғонистондан олиб чиқилиши ҳақидаги маълумотларни яширишда давом этиши уят ва бемаъниликдир. У шундай аниқлик киритди:Ҳамкорлик қилинмаган тақдирда, Қўмита ўз ихтиёри билан бундай сўровларни, жумладан, ижро этиш жараёни орқали амалга оширади. Маккол разведка маълумотлари, ички агентлик ҳужжатлари ва Америка расмийларининг Толибон ва Афғонистон ҳукумати билан алоқаларига киришга интилмоқда. У Байден маъмуриятидан бу маълумотларни 26 январгача тақдим этишни сўраган.

Америка қўшинлари Афғонистондан шошилинч равишда олиб чиқиб кетилганидан ва амалда қочиб кетганидан бир йилу бир неча ойдан кўпроқ вақт ўтганига қарамай, ҳозирда АҚШ Вакиллар палатасида кўпчиликни ташкил этувчи республикачилар  Қўшма Штатлар глобал миқёсдаги обрўси ва мавқеига катта зарба берган ушбу можаронинг турли жиҳатларига ойдинлик киритмоқчи. Хусусан, бу масала Вашингтоннинг иттифоқчиларини қўллаб-қувватлашдаги ишончлилиги ва қобилиятини жиддий шубҳа остига қўйди. Аслида, Америка қўшинларининг Афғонистондан олиб чиқилиши можароси Республикачилар партияси 2022-йил 8-ноябрда бўлиб ўтган оралиқ сайловларда Вакиллар палатасида кўпчиликни қўлга киритганидан кейин текширмоқчи бўлган масалалардан бири эди. Афғонистон 2001-йилда ва 11-сентябр хуружларидан кейин бошланган Америка тарихидаги энг узоқ давом этган уруш бўлди. АҚШ Вакиллар палатасининг янги спикери Кевин Маккарти аввалроқ Қўшма Штатларнинг қўшинларининг Афғонистондан ҳалокатли чиқиб кетиши юзасидан тергов бошлашини айтган эди. Маккарти Фох Неwс телеканалига берган интервюсида шундай деди:Нега Афғонистонда сўнгги икки ой ичида нима бўлганини билмаслигимиз керак? Америка халқи бу бошқа ҳеч қачон такрорланмаслигини билишга ҳақли.

Жорж Буш маъмурияти даврида, 2001-йил 11-сентябрдан кейин, 11-сентябрда айбланувчи сифатида Ал-Қоидага қарши туриш ва Афғонистондаги Толибон ҳукуматини ағдариш баҳонасида, уни Ал-Қоида билан шерикликда айблаган АҚШ бу мамлакатни ишғол қилди ва Толибонни ағдарди. Америка ўзининг энг узоқ давом этган уруши бўлган Афғонистондаги урушда икки минг 500 га яқин аскарини йўқотди. Охир-оқибатда Афғонистон ҳукумати қулаши ва Толибон ҳукмронлигини юзага келишига сабаб бўлган Америка қўшинларининг Байден буйруғи билан Афғонистондан олиб чиқиб кетилиши масаласи бу мамлакат ичида ва ташқарисида ҳам Байденни кўплаб танқидларган дучор қилди. Бу танқидларга қарамай, Жо Байден Америка сўнгги йигирма йил давомида қатнашиб келаётган чексиз урушларга барҳам бериш учун Афғонистондан Америка қўшинларини олиб чиқиш қарорининг тўғрилигини таъкидлади. Афғонистондан қўшинлари олиб чиқиб кетилгандан кейинги биринчи нутқида Байден бу уруш АҚШга йигирма йил давомида кунига 300 миллион долларга тушганини ва Вашингтон олдида иккита вариант турганини тан олди: Қўшинларни олиб чиқиш ёки ҳарбий низони кўпайтириш. Байденнинг америкалик қўшинларни Афғонистондан олиб чиқиб кетишга бўлган шошилиши америкалик қўшинлар Ветнамдан олиб чиқиб кетилганда содир бўлган воқеага жуда ўхшаш эди.

Бироқ, Американинг бу ҳаракати, худди Афғонистоннинг босиб олиниши ва унинг 20 йиллик ишғоли каби, оқибатларини ўйламасдан амалга оширилди. Аслида, Америка кучларининг олиб чиқиб кетилиши натижасида юзага келган хавфсизлик бўшлиғи, афғон армияси кучларининг тайёрланмаганлиги, шунингдек, бошқарув даражасидаги сиёсий тафовутлар, самарали қўмондонлик тузилмаси йўқлиги, ҳарбий руҳият йўқлиги каби бошқа муаммолар , ва бошқа масалалар бирлашиб Афғонистон учун ҳалокатли вазиятни яратди ва урушдан вайрон бўлган бу мамлакатни Толибон назорати остида ўтишига мажбур қилди. Қолаверса, АҚШ ва унинг иттифоқчилари Афғонистондаги урушдан ҳеч нарсага эриша олмади ва Афғонистондаги вазият унинг 20 йиллик ишғоли даврида сезиларли даражада ёмонлашди.