Ҳаж, бандаликнинг соф имконияти (2)

Ушбу дастурда сиз билан Ҳаж сафарининг фарқлари ҳақида суҳбатлашамиз. биз билан бўлинг.

Бугун мен ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ ҳис қиляпманки, Ҳаж исломнинг энг улуғвор маросимларидан бири ва дунёнинг бир чеккасидан келган одамларнинг бир жойда, Маккада кучли намойиши; имн водийда тўпланадилар; Мен бу уйга борганимдан ва дунёнинг ранг-баранг кийимларини эчиб, оқ ва бир хил кийимда, одамлар денгизи орасида Аллоҳга югурганимдан бери, мен бу саёҳатнинг бошқа саёҳатлардан фарқи ва ўзгаришини пайқадим. Мен буни ҳис қиляпман ва кўп ҳамроҳларим қувонч кўз ёшлари билан баён қиладилар

***********Лаббайк, Аллоҳумма лаббайк *******

Ҳозир мен масжидул-Ҳаромнинг бир бурчагида ўтириб, Ҳақнинг улуғлигидан ҳайратдаман, ҳаж ҳақида китоб ўқияпман. Муаллиф Ҳажнинг энг муҳим фалсафасини инсоннинг ахлоқий ва тарбиявий ўзгариши сифатида тилга олиб, шундай ёзади:“Еҳром боғлаш маросими инсонни моддий ришталардан, зоҳирий имтиёзлардан узоқлаштиради, маьлум завқ-шавқларни ман қилиш, ўз-ўзини такомиллаштириш билан шуғулланиш орқали уни моддий дунёдан ажратиб, ёруғлик, маьнавият, поклик оламига чўмдиради. Айни пайтда елкасида хаёлий очколар, даражалар ва медалларнинг оғир юкини ҳис қилганлар ўзларини енгил ва қулай деб билишади. Шундан сўнг, бирин-кетин ўтказиладиган бошқа маросимлар инсоннинг Аллоҳ билан бўлган маьнавий манфаатларини лаҳзалар лаҳзада мустаҳкамлаб, муносабатларини янада яқинроқ ва мустаҳкам қилади. Инсон гўё ўзининг қоронғу ва гуноҳкор ўтмишидан ажралиб, поклик ва нурга тўла ёруғ келажакка боғлангандек.

Ҳаж зиёратини адо этиш жараёни тайёрланган қалбларда маънавий инқилобга замин яратади ва унинг ҳаётида таърифлаб бўлмайдиган тарзда янги саҳифани бошлайди. Балки шунинг учун ислом ривоятларида ўқиймиз:«یَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیْئَتِهِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ اُمُّهُ؛ (Ким ҳажни тўлиқ адо этса, худди онасидан туғилган куни каби гуноҳларидан чиқади).

Бошқача айтганда, Ҳаж мусулмонлар учун қайта туғилиш, янги инсон ҳаётини бошлайдиган туғилишдир. Албатта, бу неьмат ва ютуқлар ҳажнинг бир қобиғига қаноат қилмай, ҳажни саёҳат ва сайр қилиш воситасига айланмай, кўзбўямачилик ва риёкорлик қилмай, унинг руҳи ва ботинига ошно бўлганлар учундир.

Қизиғи шундаки, ваҳий юртида ҳар бир қадамимиз Ҳазрати Иброҳим (а.с.), Исмоил (а.с.) ва онаси Ҳожарнинг хотираларини жонлантиради, уларнинг фидойиликлари кўз ўнгимизда лаҳзалар лаҳзада гавдаланади. Ислом пайғамбарининг саьй-ҳаракатлари, Макка юрти, Масжидул-Ҳаром ва Ка’ьбани ширк ва бутпарастликдан озод қилиб, уни тавҳид масканига айлантиргани ҳақида ўйлар экансиз бу ахлоқий инқилоб чуқурлашади. Макка ва Мадина масканларида гўё асрлар ўтиб, қалбларга меҳр ила ҳукмронлик қилиб, одамларни тавҳидга, бирликка, саодатга йўл кўрсатиб келаётган исломнинг улуғ зоти Ҳазрати Муҳаммад (с.а.в.)нинг чеҳрасини кўргандек бўласиз. Айни пайтда сиз завқ ва бахтга ғарқ бўласиз.

Ҳажда ибодатнинг таъсири кўпроқ маълум. Маьлумки, Исломда ибодат инсон ва Худо ўртасидаги фақат муносабат эмас; Ибодат нурида эришилган маьнавият ижтимоий ҳаётдан илдиз отиб, ҳосил бўлган эьтиқод ҳаётнинг барча жабҳаларини қамраб олиб, одамларни ижтимоий масалаларга, жамият воқеаларига сезгир қилади. Дарҳақиқат, Исломда ибодат инсоннинг барча жисмонан, ақлий ва ҳиссий жиҳати билан ягона яратувчи ҳузурида бўлишини англатади. Ақл ва тафаккурнинг йўқлиги тартибсизлик ва беҳудаликни келтириб чиқаради ва бу исломдаги ибодат мақсадларига жиддий зиддир; Шаҳид Муҳаммад Боқир Садр талқинига кўра (мужтаҳид ва шиа назариётчиси ва ироқлик сиёсатчи):“Исломда ибодат руҳнинг материяга қарши инқилобидир. Лекин материяни инсон ҳаётидан рад этиш эмас, балки уни илоҳий қадриятларга бўйсундириш. Мутлақга, яъни илм ва куч-қудратга бориш - бу адолатдир ва ҳеч қандай эҳтиёж йўқ. Демак, инсон ўзининг комиллик сари ҳаракати давомида ҳар қандай жаҳолат, қобилиятсизлик, зулм ва муҳтожлик билан курашиши керак. Мана шу ерда ибодат ва бандалик инсонни комилликка етаклайди ва қанчалик бандалик кучли бўлса; уйғониши ва огоҳлиги чуқурлашади, унинг комиллик сари олға силжиши ортади.

Оқ-қора ҳамроҳлар билан бирга кўз ёшлари, хўрсинишлар билан юрагини ювиб, бандаларимиз саждасига улуғ Тангрининг муҳтож эмаслигига ҳар қачонгидан ҳам кўпроқ тушуниб етаман. Агар бутун оламлар иймон ёки куфр йўлида юрсалар, унинг азаматига ҳеч нарса қўшилмайди ёки камаймайди. Қурьони каримга кўра, ҳар бир одамда мавжуд бўлган барча нарса Аллоҳ таолонинг пок зотининг неьматларидандир. Агар бирор ибодат қилинса, унинг фойдаси инсоннинг ўзига қайтади.

Дарҳақиқат, ибодат коинотдаги барча мавжудотларда кўринадиган руҳий ва табиий инсоний эҳтиёждир. Шу нуқтаи назардан келиб чиққан ҳолда, Ҳаж зиёратини ўзига хос урф-одатлари билан адо этиш қисқа ва шиддатли даврда барча адолат изловчиларга тақдим этиладиган буюк инсоний тарбия мактабидир. Бу мактабда ҳажнинг удумлари ва ҳаётбахш қоидалари сажда қилиш руҳини тарбиялайди, инсоннинг бандалик ва тақводорлик туйғуларини мустаҳкамлайди. Айни пайтда мен ўзимни дуочилар денгизига топшириб, Ҳазрати Иброҳим Халил алайҳиссаломнинг тили билан айтаман:« إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِیفًا وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ: “Мен пок иймон ила юзимни осмонлар ва ерни яратган зотга бурдим ва мен ҳеч қачон мушриклардан эмасман” (Аньом сураси, 79-оят).

Ҳажнинг тарбиявий сабоқларидан бири одоб-ахлоқ ва нутқда мулойимлик ва гўзалликка амал қилиш ва сабр-тоқат қилишдир; Айниқса, ўтмишда зиёратчилар баьзан ойлар давомида бир карвонда бўлиб, бир-бирлари билан доимий алоқада бўлганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мабрур ҳажни (тўлиқ ҳаж) яхши сўз бўлган ҳаж деб биладилар. Имом Боқир (а.с.) ҳам кимни ҳамроҳлари билан яхши муносабатда бўлмаса, буни ҳажга фойдасиз деб билади.

Бу борада буюк мутасаввиф Мирзо Малекий Табризий шундай дейди:“Зиёратчи ҳамроҳлари билан яхши муомалада бўлиши, муомаласини дўстона қилиши керак. У улар билан боғланишни ва уларга хизмат қилишни, уларнинг суиистеъмолига тоқат қилишни ва улардан завқланишни ва улар билан танишишни, ҳатто юкчилар ва ишчилар билан ҳам муомила қилиши керак.

Инсоннинг ўз-ўзини такомиллаштиришдаги муҳим қадами - ички қисмни ёмонлик ва адолатсизликлардан поклаш ва ифлосланиш зангларини олиб ташлашдир. Бу ҳажнинг энг яхши одоби, меваси ва баракасидир. Зиёратчиларга баъзи ишларни қилиш тақиқланган. Бу тақиқлар инсонни исён ва ҳалокатга олиб келиши мумкин бўлган кучларни тозалаш учундир. “Бақара” сурасининг 197-оятида ҳажнинг ҳаромларидан учтаси, яьни шаҳвонийликни тарк қилиш, жанжал ва ёлғон гапиришдан сақланиш, ақл-заковатни такомиллаштириш ва тақводорлик ҳақида сўз боради. Буларнинг ҳар бирининг ботинни тозалаш ва тозалашда ўз ўрни бор. Ҳажнинг тарбиявий таъсиридан яна бири тавба қилиш ва Аллоҳнинг раҳмати ва мағфиратига эришиш имконини беради. Тавба гуноҳларнинг кечирилишига ва ички покланишга олиб келади. Гарчи инсон хоҳлаган вақтда ва ҳар жойда ҳақиқий тавба билан Аллоҳга қайтиши мумкин. Аммо бу ҳол ҳаж сафарида тўлиқ содир бўлади ва урф-одатларга кўра, ҳожининг тавбаси қабул қилинади ва гуноҳлари кечирилади. Имом Сажжод (а) айтадилар:“Ҳажнинг ҳаққи, Аллоҳнинг марҳамати остонасидан кириб, гуноҳлардан Аллоҳга қочаётганини билишдир...”.

Дўстнинг ёлғизлигида бўлиш инсон қалбини юмшатади, иродасини мустаҳкамлайди, қалбини поклайди, исёнкор инстинктларини мўтадил қилади ва назорат қилади; Ҳаж Аллоҳнинг уйидан қайтган кишига мусулмон инсон ўзини илоҳий сифатларга яқинлаштириши, фақат Аллоҳ ва унинг ризолиги учун фикр юритиши ва амал қилиши лозимлигини ўргатади.

• Ҳаж, бандалик учун соф имконият (1)