Биз ва тингловчи
Сталинга қилинган суиқасдлар
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Ассалому алайкум, азиз ва муҳтарам радиотингловчилар!
"Биз ва тингловчи" номланган ҳафталик эшиттиришнинг навбатдаги сони яна эфирда. Бугунги суҳбатимиз ”Сталинга қилинган суиқасдлар” ва “Полиция” мавзуларига бағишланган. Бизни тинглаб борасиз деган умиддамиз.
Бугунги суҳбатимизда сиз СССР аталмиш давлатни тузилишида энг муҳим роль ўйнаган, қолаверса мазкур давлатни ташкил топгандан бошлаб ўзининг ўлимига қадар аниқроғи 1953 йилнинг 5 март кунигача раҳбари саналган Иосиф Сталинга қилинган суиқасдлар ҳақидаги қизиқарли ва ҳали хеч қаерда айтилмаган маълумотлар билан таништириб ўтамиз.
Иосиф Сталинни ўлдиришга уриниш жуда кўп маротаба такрорланган. Аммо уларнинг ҳеч бири муваффақиятли якун топган эмас. Мана улардан бири. 1931 йилнинг 16 ноябр куни Москвада Сталин Ильинка кўчасида сайр қилиб юрганда, унга собиқ офицер Огарев револвердан ўқ узади. Бироқ Сталинга яқин жойда бўлган НКВД нинг хизматчилари уни қўлга олишади ва у одатга кўра оғир сўроқдан кейин отиб ташланади. Бу ҳақида Молотов шундай қарор ҳам чиқарган. Ўртоқ Сталинга Москвада қилинаётган суиқасдларни зудлик билан тўхтатиш лозим. Қарорга Калинин, Куйбишев ва Молотовнинг ўзи имзо қўйган.
Яна бир суиқасд 1935 йилнинг январ ойида Кремл кутубхонасида амалга оширилади. Унда ерлари ва мол мулки Совет ҳукумати томонидан тортиб олинган графлар сулоласидан бўлган собиқ графиния Орлова Сталинга қарата револвердан ўқ узади. Аммо у ҳам Сталинга яқин турган кишилар томонидан қуролсизлантирилади ва отиб ташланади. Эслатиб ўтамиз, Сталин Иккинчи Жаҳон уруши бошлангунга қадар фақат биргина соқчи билан юрган. Бу маълумотни эшитган бўлишингиз мумкин. Ёзувчи Петр Василевич Полежаев ўзининг “У ва бизлар” асарида ўзининг онаси ҳақида ёзган. Унга кўра, адибнинг онаси 1937 йилнинг 14 феврал куни Кремлнинг ичида Сталинни отиб ташлашга уринган. Лекин уни кимдир олдиндан сотиб қўйган ва у адибнинг онаси ҳисобланган Тамара Сергевна ҳам Совет тузумининг одатига кўра, 1937 йилнинг 25 август куни узоқ қийноқдан кейин отиб ўлдирилган. 1938 йилнинг 11 март куни Совет хукуматидан норози бўлган ва хизматдан бўшатилган собиқ офицер лейтенант Данилов Кремлнинг ичига сохта ҳужжат билан киришга ва Сталинга револвердан ўқ узишга муваффақ бўлади. Бироқ советлар отаси жароҳат олмайди, ўқ унинг ёнидан ўтиб кетади. Лейтенант Данилов бўлса ўта оғир қийноқлик сўроқдан кейин қоидага биноан отиб ташланади.
1938 йилнинг ўзида Сталинни ўлдиришга бир эмас бир неча уриниш бўлган. Улардан энг ном чиқаргани бу Сталинни ўз дачасида ўлдиришга бўлган уриниш эди. 1938 йилнинг июнь ойида Сталин Сочидаги Мацеста районида жойлашган дачасида дам олаётган пайтида ваннага киради. У ваннада ёлғиз бўлган пайтда эса уни Японияга Совет ҳукуматидан қочиб кетган зобит Люшковнинг одами отиб ўлдириши керак эди. Аммо дачага СССР нинг отасини ўлдиришга келаётган киши ҳакида ахборот у келмасдан олдин Япониядаги Советларнинг разведкачиси Лео томонидан НКВД га етказилади ва у қўлга олинади. Унинг кейинги тақдири эса одатий равишда ҳал қилинади. 1942 йилнинг 6 ноябр куни қизил армия хизматидан қочиб юрган дезертир Савелий Дмитриев Қизил майдондан ҳаракатланиб келаётган автомобиллардан бирига унинг ичида Сталин бор деб ўйлаб тинмай ўқ узади. Аммо у ҳам соқчилар томонидан қуролсизлантирилиб қўлга олинади. Ўша пайтда Савелий Дмитрев отган ўқ Сталин ўтирган эмас, балки Молотов ўтирган автомобилга теккан. Савелий Дмиреев 1950 йилнинг 25 август куни отиб ташланган.
Сталинни ўлдиришга бўлган яна бир уриниш 1943 йилнинг баҳорида бўлиб ўтади. Уни Гитлернинг севимли шогирдларидан бири Отто Скорцени уюштиради. У концлагерга тушган маҳбус аскарлар ичидан энг сотқинини танлаб олиб уни СССР нинг катта офицери қилиб тайёрлайди ва махсус самолётда иттифоқ ҳудудига юборади. У билан бирга унинг хотинини ҳам алоқа узатувчи сифатида юборади. Петр Таврин ва унинг хотини Шилова ўтирган самолёт иттифоқ ҳудудига кириши билан ўққа тутилади ва улар кўп ўтмай Москвага кираверишда қўлга олинади. Кейин эса то 1945 йилга қадар немис махфий хизматига ёлғон ахборот бериб борилади. 1952 йилга келиб эса уларинг иккаласи ҳам суд қилиниб, хоинликда айбланиб отиб ташланади.
Қадрли мухлислар, сиз ўзингизнинг дастурингиз бўлган “Биз ва тингловчи” рукни остидаги ҳафталик эшиттиришининг янги сонини тинглаяпсиз.
Эслатиб ўтамиз, сиз ушбу эшиттиришлар орқали фикр- мулоҳаза ҳамда таклиф ва танқидларингизни радиомизнинг интернет сайти ParsToday.com / uz ва электрон манзилимиз uzbek@ ParsToday.com ҳамда мобайл апликешн орқали бизга юборишингиз мумкин.
Биз билан ушбу телефон рақами орқали ҳам боғланишингиз мумкин:+98939736 25 45 Машҳад шаҳри,
Қўнғироқларингизни кутиб қоламиз.
Эшиттиришимиз давом этади.
Мент сўзининг маъноси ва полиция ҳақида фактлар.
2016 йилнинг 6 июнь куни Бельгия пойтахти Брюсселнинг ички кўчаларидан бирида эркак жинсига мансуб бўлган ҳайдовчи светофорнинг қизил чироғида ҳаракатланиб, йўлни кесиб ўтади. Ва табийки, полиция ходими томонидан тўхтатилади. Полиция ходимининг аёл жинсига мансублиги сабаб ўзини ундан ўзича устун кўрган ҳайдовчи ўз васифасини бажараётган полиция ходимига”оғзингни ёп, мен аёл киши билан гаплашмайман. Полиция касби аёллар учун эмас”, деган гапи учун, бунга ажабланмаса ҳам бўлади, 3000 минг евро миқдорида жаримага тортилган экан. Россия империясида полиция касби 16 асрда пайдо бўлган бўлиб, диққат қилинг, 1721 йилга қадар фақат жиноятчиларни қўлга олиш билан эмас балки шаҳар тозалигини сақлаш, ахлатларни йиғиб чиқиш, чироқларни ёниб турганига ва шаҳар кўчаларидаги умумий дам олиш марказларида кечқурунлари кишиларни ухлаб қолмаслигига жавоб бериш, шунингдек эслаб қолинг, ботқоқликларни қуритиб ўрнига янги биноларни қуриш билан шуғулланишган экан.
Полиция сўзи аслида лотинча “полития” сўзидан келиб чиққан бўлиб, бу сўз таржима қилинганда давлат тизими маъносини бераркан. Шу ўринда замонавий давлатларнинг полиция маҳкамалари ва уларнинг хизматчилари ҳақида қискача маълумот. Бугунги кунда мавжуд полиция ходимлари ичида Бразилия полицияси энг қаттиқ режимга асосланган полиция хизмати ҳисобланаркан. Бунга эса ушбу мамлакатдаги жиноятчиликнинг фоиз жиҳатдан кўплиги ва жиноятчиларнинг юмшоқ режимга ўрганмаганлиги сабаб экан. Бу маълумот бироз ғалатироқ эшитилиш мумкин. Исландия полицияси ташкил топгандан буён умумий тарихи давомида бир мартагина жиноятчини отиб ўлдирган экан. У ҳам бўлса, 2013 йилда номаълум эркак кўп қаватли бинодан туриб дуч келган одамни ўққа тутгани учун. АҚШлари полиция маҳкамасида биринчи аёл полициячи аслида 1891 йилда пайдо бўлган, бироқ у фақат хат- ҳужжат билан шуғулланган.
Ҳақиқий аёл полициячи эса 1910 йилда ишга олинган Элис Уэллс бўлиб, у ўша пайтларда вояга етмаганлар ишлари билан шуғулланган экан. Ва табийки, аёл полициячиларнинг кийимларини дизайнини ўша пайтларда биринчи бўлиб ўша Элис Уэллс ясаган.
Энди сиз ҳали ҳақиқатдан билмаган аммо эшитган сўзингизни қандай маъно беришини тушунтиришга ҳаракат қиламиз. Полиция ходимларига жиноят олами “мент” атамаси билан мурожаат қилади. Бу эса полиция ходими учун ҳақорат бўлиб туюлади. Аслида, эслаб ёзиб қўйинг, “мент” сўзи илк бора Венгрия полициячиларига нисбатан маҳаллий аҳоли томонидан ишлатилган. Бунга эса асосий сабаб Венгриядаги полициячиларнинг эгнига плаш кийиб юрганидир. Венгрия полиция ўша пайтларда кийган плашини маҳаллий аҳоли “мент” сўзи билан атаган. Бу сўз аслида венгерча “менте” сўзи бўлиб, у плаш маъносини берган. Бу сўз эса рус алфавитига, диққат қилинг, 1927 йилда “ментух”, “ментик” сўзлари шаклида кириб келган. Шундай экан, “мент” сўзининг умуман ёмон маъноси йўқ, бўлган ҳам эмас. Мана сизга аниқ факт.
Энди эса радиомиз эшиттиришлари ва сайтидаги материаллар бобида доимий тингловчиларимиздан бири Камолжоннинг билдирган фикрларини биргаликда тинглаймиз.
Тингловчимиз Камолжоннинг билдирган фикрлари эди.
Қадрли мухлислар, "Биз ва тингловчи" рукни остидаги туркум эшиттириш билан ҳамкорликни янада фаоллаштирасиз деган умиддамиз. Бундан кейин ҳам Эрон радиоси орқали эфирга узатилаётган эшиттиришлар борасида қимматли маслаҳатларингизни бизга дариғ тутманг. Мен эса сизлар билан хайрлашаман. Омон бўлинг.
