Нур томон йўл (990)
Муборак Ҳадид сурасининг 21-24-ояти карималарининг шархи.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.
Аввал муборак Ҳадид сурасининг 21-ояти каримаси қироатига қулоқ тутамиз:
سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا کَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ
Ояти карима қуйидагича таржима қилинган:
Яратган эгангизнинг мағфиратига ҳамда, осмонлар ва ер каби кенг, Аллоҳ ва Расулига ишонган мўминларга тайёрланадиган жаннатга илдам бўлинглар. Бу Аллоҳнинг олийжаноблиги, уни муносиб бўлган бандасига беради. Аллоҳ буюк олийжанбликка эгадир.
Улар ўзлари ҳам бахиллик қилади, (бошқа) инсонларни ҳам бахилликка буюради. Кимки (Инфоқ-эҳсондан) бош тортса, (билсингки) Аллоҳ беҳожатдир, олқишу мақтовга лойиқдир
Аввалги кўрсатувда дунё ва унинг хусусиятлари ҳақида сўзлаб, инсон болалик ва ўсмирлик даврида ўйин ва ўйин-кулги, ёшликда эса зийнат ва гўзаллик излашини айтдик; Шундан сўнг у мақтанишга, бойлик ва мавқега интилиш билан банд бўлади. Бу ояти каримада шундай дейилган: Лекин мўминлар Аллоҳ таолонинг дунё неьматларидан охиратда абадий жаннатга етишиш учун фойдаланадилар.
Кенг омма дунёда бойлик ва мавқега эришиш учун бир-бири билан рақобатлашганидек, мўминлар ҳам яхши амалларда бир-биридан ўзиб кетишга ҳаракат қилиб, Аллоҳ таолонинг амрларига амал қилиб, савобли ишларни қилиш орқали Аллоҳнинг фазлу ва раҳматини жалб қиладилар. Уларга савоб берилади ва гуноҳлари кечирилади. Чунки Қурьон оятларига кўра, яхши амаллар гуноҳларнинг мағфират қилинишига сабаб бўлади, қанча кўп яхшилик қилсак, шунчалик гуноҳларимиз кечирилади.
Аллоҳ бизни чорлаётган жаннатнинг узунлиги ва кенглиги биз учун номаълум ва унинг ҳажми бизнинг тушунчамиздан ташқарида. Демак, Аллоҳ таоло жаннат кенглигини ер ва осмон кенглигига ўхшатган; Чунки осмоннинг боши, охири ва ўлчамлари ҳозирча инсониятга маълум эмас.
Оятнинг давоми бир муҳим жиҳатга ишора қиладики, бу дунёда қилган эзгу амалларимизнинг қадри жаннатнинг чексиз неьматлари олдида жуда кичикдир. Бинобарин, Аллоҳ таоло жаннатга кирганларга Ўз фазли ва иноятини ато этади. Қурьони каримнинг бошқа оятларида таькидланганидек, Аллоҳ таоло қилган яхшиликларингизни бир неча марта, бошқача айтганда, етти юз бараваргача мукофотлайди, чунки бу дунё ҳаёти чекланган ва сизнинг яхшиликларингиз ҳам чеклангандир.
Бу ояти каримадан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Ўша дунё аҳли учун ғурур ва ёлғон бўлса, эзгу амаллар туфайли иймон аҳли учун Аллоҳнинг раҳматига, мағфиратига сазовор бўлади.
2. Дунё бойлиги ва қудратига эришиш учун бир-бири билан рақобат қиладиган дунёвийлардан фарқли равишда иймон аҳли савоб ва савобли ишларни қилишда бир-биридан устун турадилар.
3. Жаннат икки нарса ўртасида жойлашган: бири илоҳий мағфират бўлиб, инсон жаннатга кириши учун гуноҳлар кечирилишига сабаб бўлса, иккинчиси илоҳий иноят бўлиб, унда Аллоҳ таоло жаннатдагиларнинг яхшиликларини минглаб марта мукофотлайди.
Энди муборак Ҳадид сурасининг 22-23-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
مَا أَصَابَ مِنْ مُصِیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فِی کِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسِیرٌ، لِکَیْلَا تَأْسَوْا عَلَى مَا فَاتَکُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاکُمْ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
22 - Ерда ва сиз (инсон)ларнинг ўзингизда содир бўладиган ҳар қандай нарса[24], уни вужудга келтиришимиздан олдин китобда (ёзиб қўйилган) бўлади. Бу Аллоҳга осон. 23 - Йўқотган нарсангизга ачинмаслигингиз ҳамда, (Аллоҳ) берган нарсага эркалаб кетмаслигингиз учун (шундай қилди). Аллоҳ гердайган ва мақтанчоқларнинг бирортасини ҳам яхши ёқтирмайди.
Инсониятга икки хил офат келади:Тўфон, зилзилалар, қурғоқчилик ва очарчиликлар, эпидемиялар ва кенг тарқалган касалликлар каби одамларнинг ҳеч қандай роли бўлмаган балолар гуруҳи борки, бу оятда айтилади:ер юзида содир бўладиган ёки танангиз ва руҳингизга зарар етказадиган, азоб-уқубат ва касалликларга сабаб бўладиган воқеалар, буларнинг барчаси илоҳий илм китобида қайд этилган.
Аммо балоларнинг яна бир гуруҳи чекиш ёки гиёҳванд моддаларни истеьмол қилиш оқибатида нафас қисилиши ва турли хасталикларга дучор бўлган ёки машинани ноқонуний тезликда бошқариб, қувиб ўтиб, бахтсиз ҳодиса, жароҳат ёки ўлимга сабаб бўлган шахс каби инсоний хатти-ҳаракатлар натижасидир. “шуро” сурасининг 30-оятида ана шу иккинчи тоифага ишора қилиб, бошингизга келадиган ҳар бир мусибат ўзингиз қилган ишингиз туфайлидир, дейилади.
Биринчи тоифадаги офат ва офатларда бизнинг ролимиз йўқлиги аниқ, шунинг учун биз жавобгар эмасмиз, лекин ўзимизнинг ихтиёрий ҳаракатларимиз натижаси бўлган иккинчи тоифа учун жавобгармиз.
Инсон дунёнинг барча ишлари Аллоҳ таолонинг илми ва ҳикматига кўра амалга оширилаётганини билиши учун бу нуқтаи назар уни ҳаётида содир бўлаётган ва уларда ҳеч қандай роли йўқ воқеалардан умидсизликка ва тушкунликка тушмасликка ундайди. Фарзанди касал бўлиб вафот этса, исён қилмаслиги, уйини сел вайрон қилса, ҳаётдан умидини узмаслиги керак. Аксинча, фаровон ва яхши ҳаёт кечирадиган даражада давом этса, у маст бўлиб, мағрур бўлмаслиги, бошқаларга кеккаймаслиги.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Ер юзида ёки инсон ҳаётида содир бўлаётган ҳодисалар илоҳий илм китобидаги олдиндан белгилаб қўйилган тизимга асосланади ва улар Аллоҳнинг илми ва қудрати доирасидан ташқарида бўлган тасодифий нарсалар эмас.
2. Аллоҳдан йироқ бўлган одам машаққатлардан ҳафсаласи пир бўлади, роҳатда кибрли ва мақтанчоқ бўлади. Аксинча, мўмин қийинчиликка сабр қилади, енгилликка шукр қилади.
3. Табиий қайғу ва бахтнинг ўзи ёмон эмас, лекин ўтмиш учун қайғуриш ёки ҳозирги пайтда маст бўлиш қораланади.
Сўнгда муборак Ҳадид сурасининг 24-ояти каримси қироатига қулоқ тутамиз:
الَّذِینَ یَبْخَلُونَ وَیَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَمَنْ یَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ
Ояти карима қуйидагича таржима қилинган:
24 - Улар ўзлари ҳам бахиллик қилади, (бошқа) инсонларни ҳам бахилликка буюради. Кимки (Инфоқ-эҳсондан) бош тортса, (билсингки) Аллоҳ беҳожатдир, олқишу мақтовга лойиқдир
Олдинги оят охирида Аллоҳ таоло фаровонлик ва енгиллик чўққисида яшаб, кибрли ва мағрур кимсаларни ёқтирмаслигини айтилади; Бу оят ушбу кишиларнинг яна бир хислатига ишора қилиб, шундай дейилади: Аллоҳ уларга бойлик ва мол-мулк берган бўлса-да, улар унинг бир қисмини мискинларга сарфлашни ёки қарз беришга рози эмаслар. Улар худбин ва ўзини севувчи ва ўзлари учун барча мулк ва бойликни хоҳлашади.
Зиқна одам қўлидаги нарсани ўз шаьни ва улуғлигининг манбаи деб ҳисоблайди, шунинг учун у бошқалардан устунлик омилини йўқотиб қўйишдан қўрқади. Ажабланарлиси шундаки, дунёга боғланган бу тоифа кишилар шундай яшашни тўғри деб ҳисоблаб, ўзгаларга ҳам ўз мол-мулкини, бойлигини мискин ва бечораларга сарфлашдан сайланишни ва бахиллик қилишни тавсия қиладилар.
Бу ояти каримадан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Ўзгаларга зиқна бўлишни насиҳат қилиш, бахллик қилишдан ҳам ёмондир. Шунинг учун диний арбоблар зиқна одамлар билан мулоқот қилмасликни ва уларни маслаҳатларга шерик қилмасликни таькидлайдилар.
2. Бойликдан фойда олишда муҳим масала сахийлик даражасидир. Балки зиқна одамларда бойлик бордир, балки саховатли инсонларда бойлик йўқдир.
Ушбу дастурни якунлаш билан сиз азизларни улуғ Тангрига ҳавола қиламиз ва фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр.
