Нур томон йўл (1001)
Муборак Мумтаҳана сурасининг 7-13-ояти карималарининг шархи.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.
Аввал муборак Мумтаҳана сурасининг 7-9 ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
عَسَى اللَّهُ أَنْ یَجْعَلَ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَ الَّذِینَ عَادَیْتُمْ مِنْهُمْ مَوَدَّةً وَاللَّهُ قَدِیرٌ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ، لَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَلَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ، إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قَاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَأَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
7 - Шоядки, Аллоҳ сизлар билан улар ичидаги душманларингиз ўртасида дўстлик пайдо қилса, Аллоҳ қодирдир. Аллоҳ кечирувчи ва раҳмдилдир. (Аллоҳ таолодан «шоядки» калимаси содир бўлса, албатта, воқеликда содир бўлиши шарт. Бу ваъда Маккаи мукаррама фатҳ бўлиши билан амалга ошди. Мушриклар тўп-тўп бўлиб Аллоҳнинг динига кирдилар ва мусулмонлар билан дўст-биродар бўлдилар. Қалбларидаги душманлик туйғулари ҳам кўтарилди.) 8 - Аллоҳ сизларни диний уруш қилмаган ва диёрларингиздан чиқармаганларга яхшилик ва адолатли муомала қилишдан сизларни қайтармас. Албатта, Аллоҳ адолат қилувчиларни яхши кўрадир. 9 - Албатта Аллоҳ сизларни диний уруш қилганлар, диёрингиздан чиқарганлар ва чиқарилишингизга ёрдам берганларга дўстлик қилишдан қайтарур. Уларни дўст тутганлар, ана ўшалар, золимлардир.
Олдинги кўрсатувда куфр ва қайсарлик туфайли дин душманлари қаторида бўлган дўст ва қариндошлар билан алоқани узиш ҳақида гап кетган эди. Бу оятлар Маккадан Мадинага ҳижрат қилган мусулмонларга хитоб қилиб, шундай дейилади: Қариндошларингиз орасида бўлган Макка мушриклари мусулмон бўлишларига, адоват эса дўстликка айланиб кетишидан умид бор.
Албатта, ҳозир ҳам улар мусулмон бўлмаганларида, мусулмонларга қарши бирор иш қилмаган бўлсалар, уларни севиш ва уларга хизмат қилиш учун ҳеч қандай тўсиқ йўқ ва сиз улар билан ахлоқий тамойиллар асосида мулоқот қилишингиз мумкин, албатта, улар мусулмонлар орасида нуфузга эга бўлмайдиган ва мусулмонлар улар билан мулоқот туфайли заиф ва кучсиз бўлиб қолмайдиган даража.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Мусулмонлар ва бошқалар ўртасидаги муҳаббат ёки душманликнинг мезони диний таълимотдир. Мусулмонларга қарши ҳеч қандай чора кўрмаган ва фитна уюштирмаётган ғайримусулмонларга яхши муносабатда бўлиш керак, аммо мўминларга адоват ва фитна излаётганлар душман саналиб, уладан узоқлашиш керак.
2. Кофирларнинг мусулмонлар билан олдинги ёмон хулқ-атвори, агар улар адоват ва адоватни тўхтатсалар, кечирилиши мумкин.
3. Ислом кофирларга нисбатан ҳам яхшилик ва адолат динидир.
4. Эзгу ишларда муҳтож кофирлар ҳам ҳисобга олиниб, улардан яхши амаллар аямаслик керак.
Энди муборак Мумтаҳана сурасининг 10-11 ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا جَاءَکُمُ الْمُؤْمِنَاتُ مُهَاجِرَاتٍ فَامْتَحِنُوهُنَّ اللَّهُ أَعْلَمُ بِإِیمَانِهِنَّ فَإِنْ عَلِمْتُمُوهُنَّ مُؤْمِنَاتٍ فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ إِلَى الْکُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ وَلَا هُمْ یَحِلُّونَ لَهُنَّ وَآتُوهُمْ مَا أَنْفَقُوا وَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ أَنْ تَنْکِحُوهُنَّ إِذَا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَلَا تُمْسِکُوا بِعِصَمِ الْکَوَافِرِ وَاسْأَلُوا مَا أَنْفَقْتُمْ وَلْیَسْأَلُوا مَا أَنْفَقُوا ذَلِکُمْ حُکْمُ اللَّهِ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ، وَإِنْ فَاتَکُمْ شَیْءٌ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ إِلَى الْکُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ فَآتُوا الَّذِینَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُمْ مِثْلَ مَا أَنْفَقُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
10 - Эй, иймон келтирганлар! Агар сизларга мўминалар ҳижрат қилиб келсалар, уларни имтиҳон қилиб кўринглар. Аллоҳ уларнинг иймонини билгувчидир. Бас, мўминаликларини билсангиз, уларни кофирларга қайтариб юборманг. Бу (аёл)лар уларга ҳалол эмас ва улар ҳам буларга ҳалол бўлмаслар. Ва у(кофир)ларга нафақа қилган нарсаларини (қайтариб) беринглар. Ва у(аёл)ларни никоҳлаб олсангиз, агар маҳрларини берсангиз, сизларга гуноҳ бўлмас. Кофир хотинларингизни никоҳларингизда ушлаб турманглар. Нафақа қилган нарсаларингизни сўранглар, улар ҳам нафақа қилган нарсаларини сўрасинлар. Бу сизларга Аллоҳнинг ҳукмидир. Орангизда ҳукм қиладир. Аллоҳ билгувчи ва ҳикматлидир. (Душман тарафдан келган ҳар бир кишини ҳам қучоқ очиб кутиб олинавермайди. Чунки, душман жосус юбориши ҳам мумкин. Шунинг учун Аллоҳ таоло имтиҳон қилиб кўришни амр қилмоқда. Ушбу ояти карима тушгунча мусулмонлардан баъзилари мушрика хотинлари билан бирга яшаётган эдилар. Оят тушгандан сўнг уларни талоқ қилдилар.) 11 - Агар аёлларингиздан бирортаси кофирларга ўтиб кетса, урушда туширилган ўлжадан хотини кетиб қолганга, у нафақа қилган миқдорни берингиз. Ўзингиз иймон келтирган Аллоҳдан қўрқинг.
Мусулмонларнинг ғайридинлар билан қандай муносабатда бўлишлари ҳақидаги олдинги оятлардан сўнг, бу оятларда эр ва хотиннинг бири мусулмон, иккинчиси кофир бўлиб қолса, ўртасидаги оилавий муносабатлар ҳақида сўз боради. Шу муносабат билан айтадилар: Агар кофирлардан бўлган бир аёл Исломга кирса ва унинг иймонига амин бўлганингиздан кейин сиздан паноҳ топса, уни кофирларга қайтарманг. Бундай ҳолларда, агар у аёлнинг (кофир) эри унинг маҳрини тўлаган бўлса, Ислом ҳукмдори унинг маҳрини эрига қайтариши керак.
Масалан, мусулмонлардан бирининг хотини кофирларга қочқин бўлиб қолса, у мусулмон эркакнинг никоҳини тарк этади. Бундай ҳолда, кофирлар мусулмон кишининг унга тўлаган маҳрини қайтаришлари керак. Агар шундай қилмасалар, мусулмонлар кофирлардан олган ўлжаларининг бир қисмини ўша мусулмон кишига, унинг зарарини қоплаш учун бериши керак.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Аёл дин танлашда эрига бўйсунмайди ва у эрининг фикридан қатъий назар ўз динини танлаши керак.
2. Мусулмон эркак ёки аёл турмуш ўртоғи кофир бўлганидан кейин бирга яшашни давом эттира олмайди. Улар бир-биридан мажбуран ажратилган ва ажралиш ёки талоқ керак эмас.
3. Кофир аёл мусулмон бўлганида, унинг динини қабул қилиш сабаби ва усулини ўрганиб, унинг бу ишни қилиш мақсади жосуслик ёки собиқ эри билан жанжал ёки мусулмон эркак билан манфаатдорлик каби нарса эмаслигини аниқ кўрсатиш керак.
4. Одамларнинг моддий ҳуқуқларини ҳурмат қилиш Исломга ёки уларнинг куфрига тобе эмас. Мусулмонми ёки кофирми, инсонларнинг ҳуқуқлари адолатли тарзда ҳимоя қилиниши ва ҳурмат қилиниши керак.
Сўнгда муборак Мумтаҳана сурасининг 12-13 ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذَا جَاءَکَ الْمُؤْمِنَاتُ یُبَایِعْنَکَ عَلَى أَنْ لَا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئًا وَلَا یَسْرِقْنَ وَلَا یَزْنِینَ وَلَا یَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُنَّ وَلَا یَأْتِینَ بِبُهْتَانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَأَرْجُلِهِنَّ وَلَا یَعْصِینَکَ فِی مَعْرُوفٍ فَبَایِعْهُنَّ وَاسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ، یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَوَلَّوْا قَوْمًا غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ قَدْ یَئِسُوا مِنَ الْآخِرَةِ کَمَا یَئِسَ الْکُفَّارُ مِنْ أَصْحَابِ الْقُبُورِ
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
12 - Эй Набий! Агар мўминалар сенга Аллоҳга ҳеч нарсани ширк келтирмаслик, ўғрилик қилмаслик, зино қилмаслик, болаларини ўлдирмаслик, қўллари ва оёқлари орасидан бўҳтон тўқиб келтирмаслик ва сенга яхшилик ишда исён қилмасликка байъат қилиб келсалар, уларнинг байъатини қабул қил. Ва Аллоҳдан уларнинг гуноҳини кечишни сўра. Албатта, Аллоҳ гуноҳларни кечирувчи ва меҳрибондир. (Аҳднома (байъат) бериш - Ислом раҳбарига ўзининг содиқлигини баён қилиб ваъда беришдир. Пайғамбар алайҳиссалом эр мусулмонлардан авваллари аҳднома олган эдилар. Аёллардан эса ушбу оят тушгандан сўнг ола бошлаганлар.) 13 - Эй иймон келтирганлар! Аллоҳнинг ғазабига учраган қавмни дўст тутманглар. Кофирлар қабр эгаларидан умид узганларидек, улар ҳам охиратдан умид узганлар
Муҳожир аёлларнинг мақоми ҳақидаги олдинги оятлардан сўнг, бу оятлар Маккани мусулмонлар томонидан фатҳ қилинганда ислом динини қабул қилган ва Расулуллоҳга байъат қилмоқчи бўлган мушрик аёллар ҳақидадир. Бу оятларда аёлларнинг байъати учун зикр қилинган шартлар эркакларнинг байъатига ҳам тааллуқлидир, лекин жоҳилийлар даврининг маданий шароити шундай эдики, бу ишлар аёллар орасида кенгроқ бўлиб, уларга қарши қатъий кураш олиб бориш керак эди.
Эрнинг молини отасининг уйига олиб бориш учун ўғирлаш, айниқса эр йўқлигида зино ва ҳаром алоқалар, зино ва ҳаромзода фарзандларни аборт қилиш, бировнинг боласини тарбиялаш ва уни эрига нисбатлаш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам жамиятни жинсий ва молиявий ифлосланишдан қаттиқ ҳимоя қилиш учун ҳал қилишлари керак бўлган масалалар эди.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Аёл мустақил мавжудот, сайловчи ва мустақил реал ва юридик шахсга эга. Бинобарин, аёллар сиёсий ва ижтимоий масалаларда эркаклардан мустақил равишда ўз хоҳишлари билан қарор қабул қиладилар ва эрларига бўйсунмайдилар. Исломнинг бошида бўлгани каби аёллар ҳам Пайғамбаримиз билан тўғридан-тўғри гаплашиб, ўз фикрларини билдиришган.
2. Хотин-қизларни фасоддан соғлом сақлаш жамиятнинг кўплаб бузиқиликларидан соғлом ва пок бўлишига асос бўлади. Аёллар иффатли бўлиб, ноз-карашма орқали шаҳватпараст эркакларга ўзларини ошкор этмасалар, жамият кўп миқдордаги ноқонуний муносабатлардан, турмуш ўртоқларнинг хиёнатидан тозаланади. Бунинг натижасида жиловсиз ва носоғлом ахлоқий муносабатлардан келиб чиқадиган кўплаб ижтимоий зарарлар бартараф этилади.
Бу сурани ниҳоясига етказиш билан сиз азизларни буюк Оллоҳга ҳавола қиламиз ва фикр ва мулоҳазаларингизни кутиб қоламиз. Хайр. Саломат бўлинг.
