افغانستان؛ د جګړې له ډګره د جیوپولیټیکي سیالۍ تر صحنې پورې
پارس ټوډې - د امریکا له وتلو څلور کاله وروسته، افغانستان یو ځل بیا د نړیوالو قدرتونو د پاملرنې په مرکز بدل شوی دی.
افغانستان د "امنیتي ستونزې" له حالت څخه "ستراتیژیک فرصت" ته د تاریخي بدلون په حال کې دی؛ د لیتیوم او مسو پراخې زېرمې، د ټرانزیټي بېساري او ځانګړې موقعیت سره، نړیوال جیوپولیټیکي نقشې ته د دې هېواد د بېرته راګرځېدو زمینه برابره کړې ده.
د پارس ټوډې د راپور له مخې، چین د طالبانو د سفیر په منلو او کابل ته د "کمربند او لارې نوښت" سره د یوځای کېدو بلنه ورکولو سره، د اقتصادي لیدلوري په لټه کې دی. روسیې د ترهګرو له لیست څخه د طالبانو په ایستلو او د "ترهګرۍ پر وړاندې د مبارزې متحد" په توګه د هغوی په یادولو سره، په منځنۍ آسیا کې د نفوذ ټینګولو په لټه کې دی.
هندوستان، که څه هم په رسمي توګه افغان طالبان په رسمیت نه دي پېژندلي، په کابل کې د خپلې استازولۍ په بیا پرانستلو او د دې ډلې د سفیر په منلو سره، د نویو معادلو په میدان کې د حضور لپاره عملي ګامونه اخیستي دي. د افغان طالبانو او پاکستان ترمنځ تاوتریخوالی د هند لپاره د فرصت کړکۍ پرانیستې ده.
د منځنۍ آسیا هېوادونه هم د نویو واقعیتونو په درک کولو سره، د ترهګرۍ له لیست څخه د طالبانو له ایستلو څخه نیولې بیا تر ډیپلوماتیکو اړیکو جوړولو پورې، د افغانستان له ټرانزیټي موقعیت څخه د ګټې اخیستنې په لټه کې دي.
د دې بدلون تناقضي ټکی د سیمهییزو تماسي ډلو جوړېدل دي، چې له یوې خوا د افغانستان د ثبات غوښتونکي دي او له بلې خوا د افغان طالبانو پر چلند څارنه کوي. دا بهیر که څه هم له امنیتي ننګونو سره مل دی، خو دا ښيي چې افغانستان نور نشي کېدای له پامه وغورځول شي. د افغانستان راتلونکی نور د جګړو په میدانونو کې نه، بلکې د اقتصادي او ستراتیژیکو خبرو اترو پر مېزونو ټاکل کېږي.
د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان د سیمهییزو څو اړخیزو خبرو اترو په مرکز بدل شوی دی. د قزاقستان، قیرغیزستان، تاجکستان او ازبکستان په ګډون د "منځنۍ آسیا تماسي ډلې" او همدارنګه د ایران، روسیې، چین او پاکستان په ګډون د "څلور اړخیزې ډلې" جوړېدل د دې حقیقت د سیمهییز درک څرګندونه کوي چې د افغانستان ثبات د ټولو ګاونډیو هېوادونو د امنیت او پرمختګ لپاره اړین شرط دی.
مهمه خبره دا ده چې د افغانستان راتلونکی نور یوازې په کابل کې نه ټاکل کېږي.
د سیمې پلازمېنې له مسکو څخه تر بیجینګه او له تهران څخه تر تاشکند پورې، ټول د دې هېواد په تحولاتو کې رول لوبوي. دا ګډه ونډه که څه هم له ننګونو سره مل ده، خو کولای شي له انزوا څخه د افغانستان د وتلو او په تدریجي توګه له سیمهییزو معادلو سره د هغه د یوځای کېدو لپاره زمینه برابره کړي.
