د  ایران د نقاشي د هنر نړیواله ثبتیدا

د تهران دپښتو خپرونې خوږو مینه والو په دې شیبو کې د ایران د نقاشۍ د هنر دنړیوالې ثبتیدا په باب له یوه ځانګړي مطلب سره ستاسو په خدمت کې  یوو. نقاشي د ایران یو ترټولو ارزښتمن لاسی هنر دی چې په ژورې کلتوري او تاریخي پشتوانې سره د اصفهان په څير د ښار د لاسي  صنائعو دهویّت او اصالت د بیلګې په توګه پيژندل کیدۀ.نو هیله  د استفادې وړ مو وګرځي.

           خوږو دوستانو د ایران اصفهان  ښار د ایران د صنائعو د تمدن او ځانګو او کلتور او تاریخ  مخینه لرونکی ښار دی چې  په ایران او نړۍ کې له ځانګړي ځائيګي برخمن دی اوتل  په؛ نصف جهان ؛ نامې سره پيژندل کیږي.

سره له  دې  چې اصفهان ښار د ډیرو تاریخي بنسټونو او آثارو په درلودلو سره،  له ډير زیات اهمیّته برخمن دی ، خو د هغه شهرت ددغه ښار د ډیرو لاسی صنائعو او هنرونو او د صنعتګرانو د  تخلیقي هنر پامته داره دی . همدغې چارې اصفهان د ایران دلاسي صنائعو دلومړني نړیوال ښار بندې بدل کړی دی.

په دغه ښار کې د لاسي صنائعو څه دپاسه ۱۳۰ ډوله لاسي صنایع موجود دي، چې په هغو کې د لاسي صنایعو تابلوګانې،نقاشۍ، فیروزي نقاشي، خطاطي، د زري اوبدلو او په سلګونو نور لاسي صنائع شامل دي، چې ځینې ئې سلګونه کاله پخواني دي. د اصفهان ښار چې د ماهرو هنرمندانو ښار دی، په  ۲۰۱۶  کال کې د یونسکو  ادارې د لاسي صنایعو د تخلیقي ښار په توګه ثبت شوی دی.

د نقاشۍ هنر د اصفهان یو لاسي صنایع  دی چې د ایرانیانو د افکارو او عقایدو په څرګندولوکې د ایراني هنرمند د ذوق او فکر په مرسته د دودونو،  کلتور او مذهب په اغیزو سره خورا ښکلي فلزي یا وسپنیز توکي جوړوي. . په دې وروستیو کې، د اصفهان  د نقاشۍ هنر په نړیواله کچه ثبت شوی او نړیوال جغرافیائي میډال  ئې ګټلی دی. په اصفهان کې د  انامیلینګ ،  قلم سره کندنو او د   اوه رنګه ټایلونو   له هنرونو وروسته، د  د قلمکارۍ یا قلم  سره د نقاشۍ  هنر د دغه  ښار د هنرمندانو څلورم هنر دی چې نړیوال ریکارډ ته رسیدلی.

 په دغه مطلب کې مو د نقاشۍ  له هنر سره  لازیاتې  بلدتیا ته رابولوو.

              دوستانو د نقاشۍ د هنر د پیل لپاره  کوم دقیق تاریخ  نه شو مشخص کولی،خو  د شواهدو په اساس،د نقاشۍ  د هنر مخینه زرګونو کلونو مخکې ته  او د فلزاتو د کشف وخت،کابو اته زره کاله مخکې وخت ته  ورګرځي.  ددغه هنر یو لړ آثار د؛تپه سیلک،کاشان، قلعه زیویه.کردستان،او د آذربایجان غربی ولایت  د تپه حسنلو په څير د ایران په مختلفو سیمو کې د لرغون پيژاندو په وسیله  ددغه هنر آثار  ترلاسه شوي ، چې ښئ  دغه هنر کابو پنځه یا  شپږزره کاله مخکې دغوړیدا په اوج کې وو.

نقاشي  Toreutics))  د فلیزي شیانو په تیره بیا  د مَسو، سرو زرو، سپینو زرو، پیتل او یا په بله معنا د قلم په و سیله په فلزي  یا وسپينیزو شیانو باندې د هامر سره کرښې او نمونې جوړوي. په ساده ژبه کې، د قلم په واسطه په فلزي شیانو باندې د څټَک په ګوزار سره د کرښو او نمونو رامینځته کولو ته قلمکاری یا په قلم سره نقاشي ویل کیږي. د لرغون پوهانو او د هنر تاریخ پوهانو په وینا، مَس  لومړنی فلیز دی چې د فلیزي کار کولو او د قلمکارۍ    هنرته د  انسان  پام اوښتی دی.

تت شیل، د قلمکازۍ لپاره، لومړی، د  نظر وړ لوخي  یا ټرئ دننه یا لاندې، چې معمولا د سپینو، پیتلو یا سرو زرو  جوړ شوي وي، له تارکولو او د پلسَتر محلول سره ډکوي  څو د قلم په وسیله دکندنې  غږ لږ  آوریدل کیږي او د   لوخي د سوریکیدا مخه ونیسي. د کار په بهیر کې پنکچر. بیا د نظر وړ نمونه په  لوخي کې را ښکته کیږي او مناسب قلم غوره کیږي او د کانټینر په سطحه کېښودل کیږي او د قلم پای په  څَټَک سره وهل کیږي څو د تاثیر  د زیاتوالي  په بدلولو سره په لوخي  کې نالی او نمونې رامینځته شي. . د دې هنر قلمونه  مختلف ډوله  دي او خپل نومونه لري؛ لکه د سیوري قلم او نیم کټ قلم. د نمونو رامینځته کولو وروسته ،  تارکول یا ګچ  لیرې کیږي او د دکندل شوو ځایونو  دوړې په نالیو کې اچول کیږي او لوخی د  مایع تارکولو  یا تورو تیلو سره پوښل کیږي. په دې توګه، لیکل شوي نمونې د تیارو (تورو) او جلا کرښو په بڼه  مشخص کیږي.

           له میلاده په مخکې لومړنۍ زریزې کې ،په ایران کې فلیزکاری یا په وسپنې کار کول  او قلمکاري له ځانګړي اعتباره او باؤره برخمنه وه.  له آذربایجان څخه ترلاسه شوي شیان  ددې ښودنه کوي چې د Scythians  یا میډیز نفوذ سوکه سوکه کم شو او د میډیزسټایل  په دې وخت کې خپل ځای واخیست. هغه فلیزي سندونه چې د میډیز له وخته ترلاسه شوي،په تیره بیا له میلاده  مخکې په شپږمه او اوومه پیړۍ کې،د سنندج د د شاوخوا د زیویه ساحې د کارونو توکي دي،په دوي کې د سرو زرو او سپینو زرو اثار، زیورونه،د سرو زرو پیالې او د حیواناتو مجسمې د اشوری، سیتینیا، او داسې نور. لیدل کیدی شي.

د ایران په قلمکارۍ کې اصلي  درې سټایلونه مطرح  دي چې په هغو کې د شیراز، تبریز او اصفهان سټایلونه شامل دي.

د شیراز په سټایل کې د سپینو زرو په فلیزاتو او کله ناکله په مَسو او پیتلو باندې په دوو شیشه ای  قلمونوسره  ترسره کیږي، د هخامنشیانو  له سټایل او له هغې وروسته میتودونه. دا سټایل د شیراز ښار لپاره ځانګړی دی.

د تبریز په سټایل کې د قلم د حرکت لپاره د لاس حرکت او فشار کارول کیږي او د اصفهان په طرز کې د څټَک پړکونه کارول کیږي. له همدې امله د تبریز قلم  سک سمَ  اولږ ټیټ او ژور دی، خو د اصفهان قلم زیات ژور دی.

په اصفهان کې  قلمکاري یا نقاشي  په دوه جلا ډولونو کې ده، چې برسیره  نقاشي  او  ژوره  نقاشي  بلل کیږي. امبوسنګ ژورې څنډې لري او درې اړخیزه (تری ډي) بڼه جوړوي. دا ډول زیاتره امامانو یا نورو زیارتونو په جوړولو کې کارول کیږي. البته، د اصفهاني سټایل نقاشۍ کې کوچني قلمونه هم کې کارول کیږي، او  مشهور اصفهاني هنرمندان مختلف ډیزاینونه په تیره بیا اسلیمي ډیزاینونو څخه استفاده کوي. د ژورې او برسیره  لیکنو کارول د دې لامل کیږي چې مختلف شکلونه په درې اړخیز حالت(تری ډي )بڼه غوره کړي.

د ډیزاین  د رودې له نظره هم، د قلمکارۍ یا نقاشۍ د سټایلونو  ډولونه تشریح کیدلی شي. پنځه ډوله نقاشي مشهوره ده؛ژوره نقاشي،نیمه ژوره نقاشي، برسیره نقاشي،حکاکي  او مشبک کاري.

  د مَسو تور رنګ پلیټینګ په پراخه کچه د سینګار د  ټوټو په  تیارولو او تولید کې کارول کیږي. د مَسو د قلم د ټولو تورو محلولو د عمل میکانیزم د مَسو د فلیزي  پلیټ  د مَسو اکساید یا سلفایډ یا په دواړو ترکیبونو ولاړ دی.

دمګړئ د اصفهانا د لاسی صنائعو ترټولو زیات  ورکشاپونه  د مسَو،زیّړو  قلمکاري ورکشاپونه جوړوي او د نورو څانګو په نسبت ددغې څانګې د کارکونکو شمیر لازیات دی.

که څه هم  چې د نقاشي اوقلمکارۍ هنر د ایران په ډيرو سیموکې په مختلفو  زمانو کې دودو او دی،خو ددغه هنر اصلی مرکز اصفهان ښار دی او ددغه ښار د قلمکارۍ په سټایلونو کې  اوڅاره ډولوالی لیدل کیږی. اوس  ددنیا د قلمکارۍ ترټولو ښه هنرمندان په اصفهان کې فعالیت کوي او د نړۍ په میوزیمونو کې  ددغو غوره هنرمندانو  ډير آثار په اوڅاره توګه ځان ښئ.  د اصفهان د نقاشۍ په نړیوالې ثبتیدا سره،دغه هنر به په دنیا کې دیوه ارزښتمن  کلتوری میراث په توګه  وپيژندل شي او ددغې څانګې هنرمندان د خپلو آثارو د کیفیّت او ښه والي په ساتلو سره، دغه  هنر  ته پراختیا ورکولی شي.

          دوستانو ددغه ایرانی هنري مطلب وخت هم همدومره ؤنو له  دې مخکې چې له تاسو اجازت وغواړو،نو باید ووایو چې خپل خیال ساتئ د خپلو خپلوانو او کورنئ  خیال ساتئ او خوشال ژوند ولرئ.

(سیماب)

********************************************************************************************************************************************************************************