Pars Today

Украинадаги урушни тугатиш бўйича Жидда халқаро йиғилиши бир неча соат давом этган музокаралардан сўнг якуний баёнот бермасдан якунланди. Ушбу йиғилиш 40 га яқин давлатдан вакиллар иштирокида ва Россия йўқлигида ўтказилди.

• Украина уруши бўйича Жидда йиғилиши аниқ натижаларсиз якунланди

Минтақавий ва халқаро инқирозларни ҳал қилишда фаол рол ўйнашга қаратилган янги ёндашувига кўра, Саудия Арабистони бу сафар омадини Украинадаги урушни тўхтатишга ҳаракат қилмоқда.

Жидда музокаралари ўтган июн ойида Бразилия, Ҳиндистон, Жанубий Африка, Хитой вакиллари ҳамда Америка миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Жейк Салливан иштирокида ўтказилган Копенгаген учрашувларининг давоми бўлиб, якуний баёнот эьлон қилинмай,  Украинадаги инқирозни ҳал қилиш йўлларини муҳокама қилиш учун яна бир йиғилиш ўтказилишига қарор қилингани эълон қилинди.

Бу учрашувлар Россия билан тинчлик йўлини муҳокама қилишда бир гуруҳ давлатлар, айниқса, Ғарб давлатларидан фарқли ўлароқ, нейтралроқ ёндашувни қўллаган “БРИКС” гуруҳи аьзолари иштирок этишига қаратилган.

Саудия Арабистони тармоғига кўра, икки кунлик Жидда учрашуви Украинанинг можарода тараф бўлишни истамайдиган дунё мамлакатлари билан алоқа ўрнатиш орқали ўзининг асосий Ғарб қўллаб-қувватловчиларидан ташқари қўллаб-қувватлашга қаратилган дипломатик ҳаракатларининг бир қисмидир. Аввалроқ Украина ва унинг иттифоқчилари Жиддадаги халқаро йиғилишда урушни қандай тугатиш бўйича “асосий тамойиллар” бўйича келишувга эришилишига умид билдирган эди.

Зеленский 2022-йил ноябрида 10 банддан иборат тинчлик режасини таклиф қилган. Бу режа “ҳамма ҳамма учун” формуласи асосида ўзаро маҳбусларни алмашиш, шунингдек, ядровий, озиқ-овқат ва энергетика хавфсизлигини таьминлашни ўз ичига олади. Зеленский таклиф қилган тинчлик режасида Россиянинг барча кучларини Украинадан олиб чиқиб кетиш ва бу давлатнинг “тўлиқ ҳудудий яхлитлигини” тиклаш каби тамойиллар ҳам мавжуд. Зеленский, шунингдек, Украина учун хавфсизлик кафолатлари ва Россия активлари ёрдамида мамлакатнинг “молиявий йўқотишлари”ни қоплаш учун халқаро механизм яратишга чақирди.

Дунёнинг энг йирик хом нефт экспортчиси Саудия Арабистони Украина ва Россия билан муносабатларига таяниб, қарийб бир ярим йилдан бери давом этаётган урушда воситачилик қилишга ҳаракат қилмоқда. Бу Ар-Риёднинг минтақавий дипломатик ҳаракатларига мос келади.Чунки у яқинда Қатар ва Туркия, Эрон ва Сурия билан келишмовчиликларни бартараф этишга ҳаракат қилган.

Саудия Арабистони ахборот агентлиги (WАС) жума куни эълон қилди:Ҳукумат халқаро тинчлик ва хавфсизликни мустаҳкамлаш ҳамда инсонпарварлик, хавфсизликка оид оқибатларнинг олдини олиш мақсадида Украинадаги инқирозни дипломатик ва сиёсий йўл билан ҳал қилиш бўйича халқаро даражада фикр алмашиш, мувофиқлаштириш ва муҳокама қилиш орқали мулоқот ва ҳамкорликни мустаҳкамлашга ёрдам бериш ва дунёдаги иқтисодий инқирозни камайтириш учун ушбу учрашувни интиқлик билан кутмоқда”.

Саудия Арабистони Украинадаги урушда иштирок этган ҳар икки томон билан алоқалар орқали воситачиликда муваффақият қозона олади, деб ўйлаган. Россия-Украина уруши бошланганидан бери Саудия Арабистони ҳар икки давлат билан яхши муносабатларга эга ва урушни тугатиш учун Киев ва Москва ўртасида воситачи бўлишга ҳаракат қилган.

Баъзи қарама-қаршиликларга қарамай, Саудия Арабистони ҳамон Америка ва Ғарбнинг иттифоқчиларидан бири саналади, лекин у Россия билан ҳам яқин муносабатларга эга. Ўтган йиллар давомида икки давлат ОПЕК ва иттифоқчи давлатлар гуруҳининг етакчилигини ўз зиммасига олишга уриниб, унинг нархини ошириш мақсадида жаҳон нефт қазиб олишни камайтиришга ҳаракат қилди ва бу борада муваффақият қозонди.

Америка Саудия Арабистонидан нефт қазиб олишни қисқартириш сиёсатидан воз кечишни бир неча бор сўраган; Чунки бу масала ҳам инфляцияга, ҳам жаҳон иқтисодиётининг ўсишини секинлаштиришга олиб келади. Аммо бюджет тақчиллигидан қочиш учун Саудия Арабистонига жаҳон бозорларида нефт нархи 80 доллардан ошиши керак.

Ўтган йили Оқ уй Ар-Риёдни нефт нархини юқори ушлаб туриш орқали Россияни қўллаб-қувватлаганликда айблаганидан кейин Саудия Арабистони Украина дипломатиясида каттароқ рол ўйнашга ҳаракат қилмоқда. Бу ҳарбий асирларни алмашишни осонлаштирди ва ўтган сентябр ойида Ар-Риёд Украинадаги хорижий жангчиларни, жумладан, икки америкалик ва беш британияликни озод қилиш бўйича музокараларда кутилмаган рол ўйнади.

Саудия Арабистони араб давлатлари раҳбарларининг учрашувида Украина президенти Владимир Зеленскийни қабул қилди. Ўтган феврал ойида Саудия Арабистони ташқи ишлар вазири Киевга Россия ҳарбий босқинининг бошланишининг бир йиллиги муносабати билан деярли бир вақтда ташриф буюрди ва 400 миллион долларлик инсонпарварлик ёрдами тўғрисидаги битимни имзолади, жумладан, бу мамлакатга 300 миллион долларлик нефт маҳсулотларини беришни кўзда тутади.

Ўтган йил охирида Саудия Арабистони ҳам Россиянинг Украинага ҳарбий босқинини қораловчи БМТ резолюциясини ёқлаб овоз берган эди. Саудия Арабистони БМТ Хавфсизлик Кенгашининг Украинани босиб олиш ва бу мамлакат шарқидаги ҳудудларнинг Россияга қўшиб олинишига қарши резолюцияларини қўллаб-қувватлади.

Ўтган ой Ғарб санкциялари рўйхатида бўлган Россия Ички ишлар вазири Владимир Колоколцев Ар-Риёдга ташриф буюриб, саудиялик ҳамкасби Абдул Азиз бин Сауд бин Найиф билан учрашиб, суҳбатлашган эди.

Умуман олганда, ҳозирча Украинадаги урушни тўхтатиш бўйича жиддий учрашувнинг муваффақияти ҳақида ҳеч қандай аломат йўқ, айниқса бу урушнинг икки асосий томонидан бири, яъни Россия мавжуд эмас. Аммо умуман олганда, бошқа халқаро воситачилар билан солиштирганда, Саудия Арабистони нисбатан яхши шароитларга эга, гўё ғарб томонларнинг урушни тўхтатиш истаги ўтмишдагига нисбатан кучайган ва Саудия Арабистони Жидда учрашувига мезбонлик қилиш учун яшил чироқ олди.