Тожикистон ва Ўзбекистон Толибон сиёсатидан хавотирда
-
Тожикистон ва Ўзбекистон Толибон сиёсатидан хавотирда
Тожикистон президенти Имомали Раҳмон Душанбеда бўлиб ўтган Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг маслаҳат учрашувида шундай деди:Биз Афғонистондан келиб чиқадиган террорчилик таҳдидларининг кучайишидан ҳануз хавотирдамиз.
Тожикистон президенти Имомали Раҳмон ушбу учрашувда Тожикистон чегараси орқали наркотик моддалар ишлаб чиқариш ва ташиш ҳам бир неча баробар ошганини қўшимча қилди. Сўнгги икки йил ичида Афғонистонда Толибон қайта тикланганидан бери умумий чегаралар хавфсизлиги масаласи Тожикистон ва Афғонистон ўртасидаги муҳим муаммо сифатида кўтарилиб келинмоқда. Чунки Толибоннинг Афғонистонда ҳокимият тепасига қайтишининг сабабларидан бири терроризмнинг Марказий Осиё давлатларига транзити билан боғлиқ Америка сиёсати доирасида кўрилади. Шу сабабдан Тожикистонда ҳамон Афғонистондан келаётган хавфсизлик боши бу давлат чегараларига етиб боришидан хавотир бор. Шу боис, тожик манбаларига кўра, Тожикистоннинг Афғонистон билан чегарадаги назорат-ўтказиш пунктлари сони 100 тадан ошган. Душанбе ҳукумати ҳам Афғонистондан ўз давлатига терроризм ва хавфсизликнинг ўтишидан хавотирда.
Минтақавий масалалар бўйича эксперт Асда Заири дейди:Тожикистонда хавотирнинг кучайиши сабабларидан бири бу мамлакатнинг Толибон билан зиддиятидир. Тожикистонда бу гуруҳ мухолифларининг бир қисмининг ташкил этилиши икки томон ўртасида қаттиқ ишончсизликни кучайтирмоқда ва Тожикистон терроризмнинг Бадахшон вилоятидан бу мамлакатга кириб келишидан хавотирда.
Аммо минтақа давлатларининг ташвиши фақат Тожикистон билангина эмас, Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев ҳам Толибоннинг Қўштепа канали қуриш режасига муносабат билдирди ва бу канал Марказий Осиё минтақадаги сув оқимига таъсир кўрсатаётганини таъкидлади. Мирзиёев Тожикистон пойтахти Душанбе шаҳрида бўлиб ўтган Оролни қутқариш халқаро жамғармаси раҳбарларининг йиғилишида сўзга чиқиб, Афғонистонга Марказий Осиёдаги сув ресурсларидан биргаликда фойдаланиш бўйича музокараларда иштирок этишни таклиф қилди. Сув муаммоси Афғонистон ва умумий дарё сувидан фойдаланадиган қўшни давлатлар ўртасидаги энг муҳим муаммолардан биридир. Амударё ҳам умумий дарёлардан бири бўлиб, Ўзбекистон қишлоқ хўжалиги ерларининг катта қисми, айниқса пахтачилик Амударё сувига боғлиқ.
Шу боис Ўзбекистон Президенти айтди:Қўштепа канали қурилишининг ҳудуднинг сув ҳолатига таъсиридан келиб чиқиб, Қўштепа канали қурилишининг барча жиҳатлари ва Амударёнинг сув режимига таъсирини ўрганиш бўйича мамлакатларимиздаги илмий-тадқиқот муассасалари иштирокида қўшма ишчи гуруҳ тузиш зарур, деб ҳисоблаймиз.
Қўштепа суғориш канали Афғонистон шимолидаги энг йирик сув ўтказувчи лойиҳа бўлиб, у Амударёсидан 10 миллиард куб метр сув ўтказиш имкониятига эга. Ушбу каналнинг узунлиги 285 км, кенглиги 152 метр, чуқурлиги 8,5 метрдан 12,5 метргача. Эсономист нашрига кўра, Қўштепа сув канали лойиҳаси тугалланса, бу минтақавий можароларнинг кучайишига олиб келиши мумкин. Чунки бу лойиҳа Ўзбекистон билан чегара яқинидаги, мамлакатда энг катта бандлик манбаи бўлган пахта далаларини суғорадиган Амударё сувини Афғонистонга йўналтиради.
Сув ва атроф-муҳит бўйича эксперт Нажиб Садид бу борада шундай деб ҳисоблайди: “Қўштепа лойиҳаси Афғонистон тараққиётини кўзлаётган Толибон ҳукуматининг шиддат билан олға силжиш орқали ўзини қобилиятли ҳукмдор сифатида кўрсатишга уринаётган шижоатли даъвосидир. Толибон улкан инфратузилма лойиҳаларини амалга оширишда ўз кучини кўрсатиб, Афғонистон келажаги ҳақида қайғураётганини кўрсатмоқда ва шу йўл билан жамоатчилик эътиборини жалб қилган ҳолда, мамлакатда ўз қудратини мустаҳкамламоқда”.
Ҳар ҳолда, Афғонистондаги Толибон ҳукмронлигининг сиёсий жараёни, у қандай мақсадда амалга оширилган бўлишидан қатъи назар, хавфсизлик ва атроф-муҳит соҳаларида хавотирни кучайтирди. Бу минтақадаги айниқса сув билан боғлиқ кескинликни кучайтириши мумкин. Айни пайтда қўшни давлатлар Толибондан масъулиятли ҳукмдор сифатида ҳаракат қилишини кутмоқда.
