Ҳужурот муборак сураси 13-18 - ояти карималарининг шарҳи

Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан

Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.

Энди муборак Ҳужурот сурасининг 13-ояти каримаси қироатига қулоқ тутамиз:

«یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»

Ояти карима қуйидагича таржима қилинган:

Эй одамлар! Биз сизларни бир эркак ва аёлдан яратдик ва сизларни ўзаро танишишингиз учун халқлар ва қабилалар қилиб қўйдик. Албатта, Аллоҳнинг ҳузурида энг ҳурматлигингиз энг тақводорингиздир. Албатта, Аллоҳ билувчи ва хабардор зотдир.

Айтайлик, ер юзидаги барча одамлар шакли, ранги, тили ва бошқа хусусиятлари жиҳатидан бир хил бўлсин, шунда одамларни аниқлаш осон бўлармиди? Аллоҳ таолонинг ҳикмат ва қудратига далолат бўлган неъматларидан бири ҳам шуки инсонлар ўртасидаги турли шаклларда турли хил ирқ ва элатларнинг тил ва лаҳжаларда пайдо бўлишига сабаб бўлганлигидир.

Бундан ташқари, ҳар бир ирқдаги ҳар бир шахс ўзига хос хусусиятларга эга; Ҳатто бир хил эгизаклар ҳам ҳар жиҳатдан бир хил эмас. Улар ота-оналари ва яқинларидан ажралиб турадилар. Бу оятда Қуръони карим инсонларнинг жисмоний ва ирқий жиҳатдан фарқланиши тамойилига ишора қилиб, шундай дейди: Бу тафовутлар сири шундаки, одамлар бир-бирларини таниб, ижтимоий муносабатларда ва бир-бирлари билан мулоқотда муаммога дуч келмасликларидадир.

Албатта, баъзи ирқ ва элатлар бу фарқларни ўзларининг устунлик белгиси сифатида кўришга ҳаракат қилишади. Бу оятда айтилишича, инсонлар бир ота-онадандирлар ва барчанинг илдизлари Одам Ато ва Момо Ҳавога бориб тақалади. Бинобарин, ғурурга асос йўқ, фақат инсоний ва илоҳий камолотга эришиб, ўсиб-улғайганларгина Аллоҳ таоло наздида алоҳида ҳурмат ва эҳтиромга эга бўладилар.

Бу ояти каримадан қуйидагиларни ӯрганамиз: 

1. Арабларнинг араб бўлмаганлардан, оқларнинг қора танлилардан устунлиги йўқ. Уларнинг барчаси инсон ва бир ота-онанинг фарзандлари.

2. Эркак ёки аёл бўлиш ёки инсонларнинг қиёфа, ташқи кўриниш, ранг ва ирқда кўринадиган фарқлари ғурур ва устунликка интилиш эмас, балки ҳикмат ва бир-бирини аниқлашга асосланади.

3. Қуръон ирқий, этник, қабилавий, ижтимоий ва ҳоказо камситишнинг барча турларини рад этиб, поклик ва тақвони инсонга фазилат ва ҳурматнинг ягона мезони деб ҳисоблаган.

Энди муборак Ҳужурот  сурасининг 14 ва 15-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:

«قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ إِنْ تُطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لا یَلِتْکُمْ مِنْ أَعْمالِکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ»

Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:

Аъробийлар, иймон келтирдик, дедилар. Сен: «Иймон келтирганингиз йўқ, лекин бўйинсундик денглар, ҳали иймон қалбларингизга киргани йўқ ва агар Аллоҳга ва Унинг Расулига итоат қилсангиз, амалларингиздан ҳеч нарса камимас. Албатта, Аллоҳ кечирувчи ва раҳмли зотдир», деб айт. Албатта, ҳақиқий мўминлар Аллоҳга ва Унинг Расулига иймон келтирган, сўнгра шубҳа қилмаган ва Аллоҳнинг йўлидан моллари ва жонлари ила жиҳод қилганлардир. Ана ўшалар, ўшаларгина (иймонида) содиқлардир.

Бу оятлар иймон даъволарини эслатиб туради, улар айтадилар: Биз Аллоҳга ва Унинг пайғамбарига иймон келтирдик ва буни бошқаларга нисбатан фахрланиш омили деб биламиз. Аммо Қуръони каримда шундай дейилган: “Улар тиллари билан мусулмон эканликларини эълон қиладилар ва иймон келтирадилар, лекин амалда Аллоҳ ва Унинг Расулига бўйсунмайдилар, ҳолбуки иймон ва амал бир-бирига боғлиқ бўлиб, ҳар бири бир-бирисиз қадрсиздир."

Оятларнинг давомида иймоннинг кишилар қалбига таъсирининг икки белгисига ишора қилиб, шундай дейилади: Ҳақиқий мўмин - Аллоҳнинг йўлининг ҳақлигига шубҳа қилмаган кишидир; Иккинчидан, дин йўлида жон ва молини фидо қилишга, бу соҳада фидойиликка тайёр бўлишидир.

Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз: 

1. Ўзини диндор деб даъво қилган, лекин Аллоҳ ва Расулининг таълимотларига амал қилмаган кишига бу дунёда мусулмон бўлиш шарафи бўлса-да, охиратда фойдаси йўқ.

2. Иймоннинг жойи дилдир, тил эмас/ иймонга эришиш йўли эса оғзаки ифода эмас, амалий тоатдир/ бошқача айтганда, амал қалб эътиқодини тасдиқлайди.

3. Қуръон ва Аллоҳнинг каломидан ташқари; Пайғамбарнинг сўзлари ва амрлари ҳам диннинг бир қисми бўлиб, уларга риоя қилиш керак.

4. Жиҳод майдони ва Аллоҳнинг динини ҳимоя қилиш ҳақиқий мўминларнинг ихлосини даъвогарлардан фарқлашнинг йўлидир.

Сўнгда муборак Ҳужурот сурасининг 16-18-ояти карималари қироатига қулоқ:

«قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِینِکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلِیمٌ»، «یَمُنُّونَ عَلَیْکَ أَنْ أَسْلَمُوا قُلْ لا تَمُنُّوا عَلَیَّ إِسْلامَکُمْ بَلِ اللَّهُ یَمُنُّ عَلَیْکُمْ أَنْ هَداکُمْ لِلْإِیمانِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ»، «إِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ غَیْبَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ بَصِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ»

Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:

Сен: «Аллоҳга динингизни билдирмоқчимисиз? Ва ҳолбуки, Аллоҳ осмонлару ердаги нарсани билувчи зотдир. Аллоҳ ҳар бир нарсани билувчидир», деб айт. Сенга мусулмон бўлганларини миннат қилурлар. Сен: «Менга Исломингизни миннат қилманг. Балки агар содиқ бўлсангиз, Аллоҳ сизни иймонга ҳидоят қилганини миннат қилур», деб айт. Албатта, Аллоҳ осмонлару ернинг ғайбини билувчи зотдир. Ва Аллоҳ қилаётган ишларингизни кўрувчи зотдир.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам замонларида баъзилар Пайғамбаримизга миннат қилиб: “Биз сенга иймон келтирган ва ёрдам берган эдик." , дейдилар. Қуръон уларга хитоб қилади: Сизлар айтаётган бу нотўғри сўз нима? Сизни ҳидоят қилган ва жоҳилият зулматидан иймоннинг ҳақ йўлига ҳидоят қилган Аллоҳ ва Унинг Расули саллаллоҳу алайҳи ва саллам сизларга миннат қилди.

Қолаверса, агар бу даъвонгизда рост бўлсангиз, Пайғамбар алайҳиссаломни миннат ҳолда айтишга ҳожат йўқ, чунки осмонлару ердаги ҳамма нарсани билувчи Аллоҳ сизнинг ботинингиздан хабардордир ва диннинг сўзларига қанчалик маҳкам бўлишингизни билади.

Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз: 1. Иймон ва амалларимиз туфайли Аллоҳ ва Расулига миннат қилмайлик, чунки улар бизнинг иймон ва амалларимизга муҳтож эмаслар. Балки, жаҳолат зулматидан қутулиб, ҳақ йўлига ҳидоят қилиш буюк илоҳий неъмат ва Аллоҳ таоло томонидан бизга катта миннатдир. Шунинг учун улар бизга миннати бор.

2. Исломий жамиятда эътиқод даъвочиларининг тили ва ташқи кўринишига алданиб қолишликдан эҳтиёт бўлишимиз керак, чунки баъзи одамлар бу даъвога содиқ эмаслар.

3. Осмонлар ва ерда Аллоҳ таоло огоҳ бўлган кўплаб яширин ва очилмаган сирлар бор.

Бу оятларнинг изоҳи билан Ҳужурот сураси тугади. Иншооллоҳ кейинги дастурда Қоф сурасини бошлаймиз. Азизлар сизларни Аллоҳ таолога омонат қиламиз ва фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр. Саломат бўлинг.