Муборак Нажм сурасининг 19-30-ояти карималарининг шархи.

Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи биланРаҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.

Аввал муборак Нажм сурасининг 19-23-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз.

أَفَرَأَیْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى، وَمَنَاةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرَى، أَلَکُمُ الذَّکَرُ وَلَهُ الْأُنْثَى، تِلْکَ إِذًا قِسْمَةٌ ضِیزَى، إِنْ هِیَ إِلَّا أَسْمَاءٌ سَمَّیْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُکُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدَى

Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:

Лот ва Уззони ўйлаб кўрдингизми?Ва бошқаси-учинчиси Манотни ҳам?Сизларга эркаг-у, У зотга аёлми?Ундоқ бўлса, бу нотўғри тақсим-ку! У(бут)лар сиз ва ота-боболарингиз қўйган номлардан ўзга ҳеч нарса эмас. Аллоҳ бунга ҳеч ҳужжат туширган эмас. У (мушрик)лар Роббиларидан ҳидоят келганига қарамай гумон ва ҳавойи нафс хоҳишига эргашарлар, холос.

Бу ояти карималар Макка мушрикларининг энг муҳим эътиқодларидан бирига эътироз билдириб, шундай дейди: Бир томондан, бу бутларни фаришталарга ўхшатиб, уларга сиғинасизлар; Бошқа томондан, сиз фаришталарни Аллоҳ таолонинг қизлари деб биласиз ва улардан Аллоҳнинг шафоатига умид қиласиз. Ҳолбуки, биринчидан, Худонинг фарзандлари йўқ ва фаришталар Аллоҳнинг болалари эмас; Иккинчидан, фаришталар одамлар каби эркак ва аёл эмас.

Ундан ташқари қизни айб ва уят деб биласиз ва ҳатто уни тириклайин кўмишга ҳам тайёрсиз, қандай қилиб фаришталарни Аллоҳнинг қизи деб ҳисоблаб, Аллоҳга нисбат қўясизлар?! Бу даъвога асосингиз борми? Ёки сиз ота-боболарингиз айтган ва ҳеч қандай сабабсиз қабул қилган хурофотларга берилиб қолдингизми?

Агар сиз Аллоҳ таолонинг тўғри илмини излаётган бўлсангиз, адашиб қолмаслигингиз учун Аллоҳ таоло охирги пайғамбарни ва Қуръон китобини юбориб, сизга ҳидоят йўлини кўрсатди.

Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз: 

1. Мушриклар Аллоҳ таолони қабул қилишди, лекин улар сиғинишда хурофотга ўтдилар ва Аллоҳнинг қизлари сурати сифатида тош бутларга сиғиндилар.

2. Хурофий фикрлар билан шуғулланишда, баҳслашиш усулидан фойдаланиш ва бошқа томоннинг мантиғидан фойдаланган ҳолда уни қоралаш мумкин. Қиз болани ўзларига шармандалик деб билган мушриклар қандай қилиб фаришталарни Аллоҳнинг қизлари деб ўйлашди?

3. Ўғил-қизни камситиш, бирини иккинчисидан устун кўриш шафқасизлик ва адоласизлик намунасидир.

4. Аждодлар эътиқоди, урф-одатлари кейинги авлодлар маданиятига катта таъсир кўрсатганлиги сабабли, уларнинг эътиқод ва урф-одатларига кўр-кўрона тақлид қилиш инсоният жамиятларида хурофотнинг кенгайишига асос бўлиши мумкин.

5. Бўш ва асоссиз ғоялар ва нафсга эргашиш кўп одамларни йўлдан оздирди ва уларни илоҳий ҳидоятдан узоқлаштирди.

Энди муборак Нажм сурасининг 24-26-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:

أَمْ لِلْإِنْسَانِ مَا تَمَنَّى، فَلِلَّهِ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى، وَکَمْ مِنْ مَلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئًا إِلَّا مِنْ بَعْدِ أَنْ یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ یَشَاءُ وَیَرْضَى

Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:

Ёки ҳар инсон нимани хоҳласа, шу бўлурми?Зеро, охират ҳам, дунё ҳам Аллоҳникидир. Осмонларда қанчадан-қанча фаришталар мавжуд, уларнинг шафоати ҳеч фойда бермас. Магар Аллоҳ Ўзи хоҳлаган ва рози бўлганларга изн берсагина.

Бу оятларга кўра, мушриклар шафоатларини олиш умидида фаришталарга сажда қилар эканлар.Бундай истак, кўплаб асоссиз истаклар каби, ҳеч қачон амалга ошмайди. Чунки бу дунё ва охират Аллоҳ таолонинг иродаси билан бошқарилади ва инсоннинг умид ва истакларига бўйсунмайди.

Шубҳасиз, келажакка умид инсон фаолиятининг ҳаракатлантирувчи кучи ва унинг ўсиши омилидир. Агар умид бўлмаса, ҳеч ким ўз ҳаётини яхшилашга ҳаракат қилмайди ва қадам ташламайди. Албатта, инсоннинг орзу-умидлари ўз имкониятлари, иқтидори ва имкониятлари доирасида бўлиши керак, акс ҳолда у адашгандир. Бу оят инкор қилган нарса ақл ва мантиқ ёки илоҳий ваҳий билан тасдиқланмаган хаёлий ва асоссиз истаклардир.Чунки бундай ғайриоддий ва асоссиз истаклардан воз кечиш инсон ва инсоният жамиятининг ўсиши ва камолотига асос бўлади.

Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз: 

1. Инсониятга ҳидоят ва саодат йўлини кўрсатувчи ақл ва ваҳийдан воз кечиб, хаёлий ва хурофий истакларга ёпишиб олиш инсонни дунё ва охиратда ўсиб-улғайишдан, илоҳий иноятга эга бўлишдан тўсади.

2. Биз Аллоҳнинг ҳикматли иродаси бизнинг хоҳишимизга бўйсунишини кутишдан кўра, исталган натижага эришиш учун ўз хоҳишимизни Аллоҳнинг иродасига мувофиқлаштиришимиз керак.

3. Аллоҳга яқин фаришталарга унинг изни ва иродасисиз шафоат қилиш жоиз эмас экан, бутлар каби жонсиз нарсалардан нимани кутиш мумкин?

Муборак Нажм сурасининг 27-30-ояти карималари қироатига қулоқ тутамиз:

إِنَّ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ لَیُسَمُّونَ الْمَلَائِکَةَ تَسْمِیَةَ الْأُنْثَى، وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا، ‎فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِکْرِنَا وَلَمْ یُرِدْ إِلَّا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا، ذَلِکَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى 

Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:

Албатта, охиратга иймон келтирмаганлар фаришталарни аёл номи билан номларлар. Уларда бу ҳақда ҳеч қандай илм йўқ. Гумондан бошқа нарсага эргашмаслар. Албатта, гумон ҳақиқат ўрнига ўтмас. Бизнинг зикримизга орқа ўгирган, ҳаёти дунёдан бошқани хоҳламайдиганлардан юз ўгир. Уларнинг эришган илмлари мана шу. Албатта, Роббинг Унинг йўлидан адашганларни билгувчидир ва ҳидоятдагиларни ҳам билгувчидир.

Аввал айтганимиздек, мушриклар Аллоҳни дунёнинг яратилишининг асоси деб қабул қилганлар, лекин ўлимдан кейин дунёда қайта тирилиш ва жазо ва мукофотга ишонмаганлар. Бинобарин, бу оятлар шундай дейилади: “Ушбу хурофотларни Аллоҳга нисбат бериб, уларга асосланиб бутларга сиғинадиганлар қиёмат кунига ишонмайдилар ва амалларининг оқибатидан қўрқмайдилар.

Оятларнинг давоми инсоният жамиятларининг зарарларидан бирига ишора қилиб, шундай дейилади: Кўпчиликнинг пайдо бўлиш ва қайта тирилиш ҳақидаги эътиқодлари гумонга асосланади, ҳолбуки, бундай ҳолларда инсон ҳақиқатга амин бўлиши учун илм ва ишончга етиши керак. 

Табиийки, дунёнинг асл бошланишини билишга интилган инсонлар пайғамбарлар ҳузурига бориб, уларнинг йўл-йўриқларидан баҳраманд бўладилар, бошқаларнинг ҳақиқатдан хабардор бўлишлари эса дунё ва унинг лаззат ва манфаатларини билиш билан чегараланади.

Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз: 

1. Оддий ва аҳамиясиз масалаларда шубҳаларга эргашиш катта зарар келтирмаслиги ёки қопланиши мумкин; Аммо иймон масалаларида бундай эргашиш инсонга катта ва тузатиб бўлмайдиган зарар келтиради, чунки инсон ҳаёти ҳеч қачон такрорланмайди.

2. Инсонларни тарбиялаш, ҳидоят қилиш, Аллоҳга чорлаш йўлида Аллоҳнинг зикрини эътибордан четда қолдириб, ҳақиқатга кўз ва қулоғини юмганларга эмас, балки ҳақиқатни билишга интилувчиларга борайлик.

3. Дунёвийлик Аллоҳни ва қиёмат кунини унутиш сабабларидан биридир. Ҳаётнинг табиий лаззатларидан тўғри ва оқилона фойдалансак, бу яхши, лекин дунёга ҳаддан ташқари ва ноанъанавий боғланиш қораланган ва зарарли нарсадир.

Ушбу дастурни якунлаш билан сиз азизларни улуғ Тангрига ҳавола қиламиз ва фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр.

• Нур томон йўл (967)