Նոր համաշխարհային էներգետիկ կարգ է ձեւավորվում․ Financial Times
2023 թվականը կարող է հիշվել որպես Չինաստանի եւ Մերձավոր Արեւելքի միջեւ նոր գլոբալ էներգետիկ կարգի ձեւավորման տարի, գրում է Financial Times-ը։
«Մինչ Չինաստանը որոշ ժամանակ յուանով ավելի ու ավելի շատ նավթ եւ հեղուկ բնական գազ է գնում Իրանից, Վենեսուելայից, Ռուսաստանից եւ Աֆրիկայի որոշ հատվածներից, Սաուդյան Արաբիայի եւ Պարսից ծոցի համագործակցության խորհրդի ղեկավարների հետ դեկտեմբերին նախագահ Սի Ծինփինի հանդիպումը նշանավորել է «նավթայուանների ծնունդը»,- բացատրում է Credit Suisse-ի վերլուծաբան Զոլթան Պոզարը:
Նրա խոսքով՝ «Չինաստանը ցանկանում է վերաշարադրել համաշխարհային էներգետիկ շուկայի կանոնները»՝ այսպես կոչված BRIC-ի երկրների (Բրազիլիա, Ռուսաստան, Հնդկաստան եւ Չինաստան) ապադոլարիզացման ավելի լայն ջանքերի շրջանակներում:
Ի՞նչ է սա նշանակում գործնականում: Նախ, նավթի շատ ավելի շատ առեւտուր կիրականացվի յուանով: Սի Ծինփինը հայտարարել է, որ առաջիկա երեք-հինգ տարիների ընթացքում Չինաստանը ոչ միայն կտրուկ կավելացնի ներմուծումը Պարսից ծոցի երկրներից, այլեւ կաշխատի «բազմակողմ էներգետիկ համագործակցության վրա»: Սա կարող է ներառել համատեղ հետախուզում եւ արտադրություն այնպիսի վայրերում, ինչպիսին է Հարավչինական ծովը, ինչպես նաեւ ներդրումներ նավթավերամշակման, քիմիական նյութերի եւ պլաստմասայի մեջ: Պեկինը հույս ունի, որ այդ ամենը յուանով կվճարվի Շանհայի նավթի եւ բնական գազի բորսայում արդեն 2025 թվականին։
Սա կնշանավորեր էներգառեսուրսների համաշխարհային առեւտրի զանգվածային տեղաշարժ: Ինչպես նշում է Պոզարը, Ռուսաստանին, Իրանին եւ Վենեսուելային բաժին են ընկնում OPEC+-ի նավթի 40% ապացուցված պաշարները, եւ նրանք բոլորը Չինաստանին նավթը մեծ զեղչով են վաճառում, մինչդեռ Պարսից ծոցի արաբական պետությունների համագործակցության խորհրդի (ՊԾԱՊՀԽ) երկրներին բաժին են ընկնում 40% լրացուցիչ ապացուցված պաշարները: Մնացած 20%-ը գտնվում է Ռուսաստանի եւ Չինաստանի ուղեծրի տարածաշրջաններում։
Նրանք, ովքեր կասկածում են նավթայուանի բարձրացմանը եւ դոլարի ֆինանսական համակարգի անկմանն ընդհանրապես, հաճախ նշում են, որ Չինաստանը չի օգտվում համաշխարհային վստահության, օրենքի գերակայության կամ պահուստային արժույթի իրացվելիության նույն մակարդակից, ինչ Միացյալ Նահանգները, հետեւաբար մյուս երկրները դժվար թե ցանկանան յուանով բիզնես վարել։
Թեեւ նավթի շուկայում գերակշռում են այն երկրները, որոնք ավելի շատ ընդհանրություններ ունեն Չինաստանի (գոնե քաղաքական տնտեսության առումով), քան ԱՄՆ-ի հետ։ Ավելին, չինացիները մի տեսակ ֆինանսական անվտանգության ցանց են առաջարկել՝ յուանը վերածելով ոսկու Շանհայի եւ Հոնկոնգի ոսկու բորսաներում փոխակերպվող արժույթի։
Թեեւ դա յուանը չի դարձնում որպես պահուստային արժույթ դոլարին փոխարինող, այնուամենայնիվ, նավթայուանով առեւտուրը զգալի տնտեսական եւ ֆինանսական հետեւանքներ ունի քաղաքականություն մշակողների եւ ներդրողների համար:
Մի կողմից, էժան էներգիայի հեռանկարն արդեն դեպի Չինաստան է գրավում արեւմտյան արդյունաբերական ընկերություններին։ Դիտարկենք իր հիմնական գործարանը Լյուդվիգսհաֆենում կրճատելու եւ քիմիական արտադրությունը Չանցզյան տեղափոխելու գերմանական BASF ընկերության վերջին որոշումը: Սա կարող է լինել այն բանի սկիզբը, ինչը Պոզարն անվանում է «ֆերմայից սեղանին» միտում, երբ Չինաստանը փորձում է ավելի շատ ավելացված արժեքով արտադրանք ձեռք բերել տեղում՝ օգտագործելով էժան էներգիան որպես խայծ: (Եվրոպական մի շարք արտադրողներ աշխատատեղեր են ստեղծել նաեւ ԱՄՆ-ում՝ էներգիայի գների նվազեցման պատճառով):
Նավթային քաղաքականությունը ունի ֆինանսական ռիսկեր, ինչպես նաեւ՝ օգուտներ: Հարկ է հիշեցնել, որ նավթով հարուստ երկրների կողմից նավթադոլարների վերամշակումը զարգացող շուկաներ, ինչպիսիք են Մեքսիկան, Բրազիլիան, Արգենտինան, Զաիրը, Թուրքիան եւ այլն, ԱՄՆ առեւտրային բանկերի կողմից 1970-ականների վերջից հանգեցրել է մի շարք պարտքային ճգնաժամերի զարգացող շուկաներում: Նավթադոլարները նաեւ արագացրել են ԱՄՆ-ում ավելի սպեկուլյատիվ, պարտքով սնուցվող տնտեսության ստեղծումը, քանի որ կանխիկով հարուստ բանկերը ստեղծել են բոլոր տեսակի նոր ֆինանսական «նորարարություններ», իսկ օտարերկրյա կապիտալի ներհոսքը թույլ է տվել Միացյալ Նահանգներին ունենալ ավելի մեծ դեֆիցիտ:
Այժմ այս միտումը կարող է սկսել փոխվել։ ԱՄՆ գանձապետական պարտատոմսերի օտարերկրյա գնորդներն արդեն քիչ են։ Եթե նավթայուանը կտրուկ բարձրանա, դա ապադոլարիզացիայի «կրակ կվառի»։ Էներգառեսուրսների մեծ պաշարների եւ դրանցից ստացված արտադրանքի նկատմամբ Չինաստանի վերահսկողությունը Արեւմուտքում գնաճի նոր խոշոր գործոն կարող է դառնալ: Սա դանդաղ զարգացող խնդիր է, բայց գուցե ոչ այնքան դանդաղ, ինչպես կարծում են շուկայի որոշ մասնակիցներ:
Ի՞նչ պետք է անեն քաղաքական գործիչները եւ բիզնեսի առաջնորդները: Եթե ես լինեի բազմազգ ընկերության գլխավոր տնօրեն, ես կձգտեի որքան հնարավոր է շատ արտադրություն տարածաշրջանայնացնել եւ տեղայնացնել՝ բազմաբեւեռ էներգետիկ շուկայից պաշտպանվելու համար: Ես նաեւ կավելացնեի ուղղահայաց ինտեգրումը մատակարարման շղթաներում աճող ինֆլյացիան փոխհատուցելու համար:
Եթե ես ամերիկացի քաղաքական գործիչ լինեի, կմտածեի Հյուսիսային Ամերիկայում թերթաքարային արտադրությունը կարճաժամկետ եւ միջնաժամկետ հեռանկարում ավելացնելու ուղիների մասին (եւ եվրոպացիներին սրա համար զեղչ կառաջարկեի)՝ միաժամանակ արագացնելով անցումը դեպի «կանաչ» էներգիային։ Սա եւս մեկ պատճառ է, որ եվրոպացիները չպետք է բողոքեն Գնաճի նվազեցման մասին օրենքից, որը սուբսիդավորում է էկոլոգիապես մաքուր էներգիայի արտադրությունը Միացյալ Նահանգներում: Նավթայուանի ափոխարժեքի աճը պետք է դրդի ԱՄՆ-ին եւ Եվրոպային հնարավորինս շուտ հրաժարվել հանածո վառելիքից:
news.am
