Աջ ծայրահեղականության և իսլամաֆոբիայի աճը Եվրոպայում (2)
Հունվար 07, 2017 17:47 Asia/Tehran
Այս հաղորդման ընթացքում կխոսենք Եվրոպայում աջ ծայրահեղական կուսակցությունների վտանգավոր երևույթի մասին։
Նախորդ հաղորդման ընթացքում խոսեցինք վերջին տարիներին Եվրոպայում տեղի ունեցած քաղաքական զարգացումների և աջ ծայրահեղական շարժումների առաջացման պատճառների մասին:
Աջ ծայրահեղականությունը Եվրոպայում վաղեմի արմատներ ունի: 20-րդ դարի 20-ական և 30-ական թվականներին Իտալիայում և Գերմանիայում Նացիստական և ֆաշիստական կուսակցությունների իշխանության գլուխ բարձրանալու համար ծանր գին վճարեցին եվրոպացիները: Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվեց ավելի քան 50 միլիոն մարդ և ավերվեցին Եվրոպայի շատ քաղաքներ:
Երկրորդ աշխարհամարտի դեպքերի պատճառով Եվրոպայում խիստ սարսափում էին աջ ծայրահեղական կուսակցություններից: Սակայն վերջին տարիներին ձախակողմյան և չափավոր ձախակողմյան կուսակցությունների անարդյունավետ գործունեության հետևանքով աջ ծայրահեղական կուսակցությունները աճել են Եվրոպայում: Նրանք կարողացել են Եվրոպայի քաղաքական, հասարակական և մշակութային գործընթացներում դերակատար լինել: Չնայած Եվրոպայում աջ ծայրահեղական կուսակցությունները շատ նմանություն ունեն Նոր նացիստական և ֆաշիստական կուսակցությունների հետ, սակայն նրանց միջև առկա են էական տարբերություններ:
Ընդհանրապես աջ ծայրահեղական շարժումները երեք փուլով են զարգացել Եվրոպայում:
Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից և ֆաշիստական համակարգերի տապալումից հետո, Եվրոպայի շատ երկրներում կայունություն հաստատվեց: Կայուն համակարգերում աջ ծայրահեղական շարժումներն ու կուսակցությունները լիովին չվերացան, սակայն ռասիստական և հակահրեական գաղափարների պատճառով այդ շարժումները մեկուսացվեցին:
Երկրորդ աշխարհամարտից հետո Ֆաշիզմի տապալումը, տնտեսական աճը, աշխատատեղերի ավելացումը և ռասիզմի մերժումը այն գործոններն էին, որոնք արգելում էին աջ ծայրահեղականության ուժեղացմանը:
Աջ ծայրահեղականության երկրորդ փուլը մեկնարկեց 1970-ական թվականներին Սկանդինավյան երկրներում: Իրականում դրանք հարկերի դեմ ուղղված պոպուլիստական շարժումներ էին:
20-րդ դարի վերջին տասնամյակում հայտնվեցին ավելի նոր ու հաջողակ շարժումներ ու կուսակցություններ: Այդ ժամանակահատվածում ժողովուրդը հովանավորում էր աջ ծայրահեղական նոր կուսակցություններին: 80-ական և 90-ական թվականներին Ավստրիայում՝ Ազատության կուսակցությունը և Ֆրանսիայում Ազգային ճակատ կուսակցությունը մեծ հաջողություններ և ժողովրդականություն էին ձեռք բերել:
1980-ական թվականներից առաջ աջ ձախակողմյան կուսակցությունները իրականում նոր ֆաշիստական շարժումներ էին համարվում:Միայն Իտալիայում MSI ֆաշիստական կուսակցությունն իրեն աջ ձախակողմյան էր անվանում:
Սակայն 1980-ական թվականներին մեծ փոփոխություններ տեղի ունեցան և ավելի նոր կուսակցություններ ձևավորվեցին Եվրոպայում:
Մինչև 1990 թվականը աջ ծայրահեղական կուսակցությունները կարողացան մուտք գործել Եվրոպական երկրների պառլամենտներում:
21-րդ դարում աջ ծայրահեղական խմբերը փորձեցին ավելի մեծ դերակատարություն ունենալ իշխանության մեջ և այդ ասպարեզում որոշ կուսակցություններ հաջողություններ արձանագրեցին:
2000 թ.-ին Ավստրիայի Ազատություն կուսակցությունը կարողացավ այդ երկրի չափավոր ձախ իշխող կուսակցության հետ կոալիցիա կազմել: Իտալիայում «Հյուսիսային լիգա» (Lega Nord) կուսակցությունը մուտք գործեց խորհրդարան:
2002 թ.-ին Նիդերլանդներում աջ կուսակցությունը ձայների 17 տոկոսը շահելով և խորհրդարանի 36 մանդատները ստանալով ընդգրկվեց կոալիցիոն կառավարության մեջ:
2002 թ.-ին Ֆրանսիայում Ազգային ճակատ կուսակցության ղեկավար Ժան Մարի Լե Պենը կարողացավ նախագահական ընտրություններում սոցիալիստական կուսակցության թեկնածուից առաջ անցնել և մյուս թեկնածու Ժակ Շիրակի հետ անցնել նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլը:
Ազգային ճակատ կուսակցության ղեկավար Ժան Մարի Լե Պենը մասնակցելով Ֆրանսիայի 2012 թ.-ի նախագահական ընտրություններին կարողացավ շահել ձայների 18 տոկսը:
Որոշ սոցիոլոգների կարծիքով աջ ծայրահեղական կուսակցություններին չպետք է համեմատել Ֆաշիստական շարժման հետ, չնայած նրանց միջև կարող են լինել գաղափարական կապեր :
Աջ ծայրահեղական շարժումները այն պայմաններում են հայտնվել Եվրոպայում, երբ սառը պատերազմը մոտենում էր իր ավարտին և աճում էր գլոբալիզացիան, Եվրոպական ինտեգրումը և էմիգրացիան ու բազմազան մշակույթի տարածումն աշխարհում:
Աջ ծայրահեղական շարժումները կարելի է բաժանել երկու մասի: Նախ օրինական կուսակցությունները և կազմակերպությունները, իսկ մյուսը աջ ծայրահեղական խմբերն ու անհատները, որոնք հակված են բռնի գործողությունների իրականացմանը:
Աջ ծայրահեղական կուսակցությունները գաղափարական տեսակետից էլ բաժանվում են մի քանի խմբերի: Ընդհանրապես Աջ ծայրահեղական կուսակցությունները բաժանվում են երկու գլխավոր՝ (նոր Ֆաշիստական) և նոր աջակողմյան (պոպուլիստական) խմբերի:
Ավանդական խմբավորումները մեծ հաջողություններ չեն արձանագրել, սակայն նոր աջակողմյան կուսակցությունները չափավոր քաղաքականություն որդեգրելով կարողացել են Ֆրանսիայում, Ավստրիայում, Իտալիայում, Նիդերլանդներում և Շվեյցարիայում ակնառու հաջողությունների հասնել:
َԱջ ծայրահեղական կուսակցություններն ունեն տարբեր հատկություններ: Աջ ծայրահեղական կուսակցությունների ընդհանուր հատկություններից են՝ իսլամին, համաշխարհայնացմանն ու Եվրամիությանը դեմ լինելը և պոպպուլիստական հատկությունը: Ներկայումս աջ ծայրահեղականների գաղափարները մեծ տարածում են գտել Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում, Բելգիայում, Ավստրիայում և Սկանդինավյան երկրներում: Բրեքզիթի վերաբերյալ Բրիտանիայում հանրաքվեն այն պայմաններում անցկացվեց, երբ այդ երկրի աջ ծայրահեղական «Ազգային անկախություն» կուսակցությունը մեծ քարոզչություն էր ծավալել Եվրամիությունից Բրիտանիայի դուրս գալու օգտին:
Բրիտանիայի նախկին վարչապետ Դեյվիդ Քամերոնը այն հույսով որ կարող է էմիգրանտների մուտքի արգելման հարցով որոշ արտոնություններ շահել Եվրամիությունից, համաձայնվեց Բրեքզիթի վերաբերյալ հանրաքվե անցկացնել Բրիտանիայում: Դեյվիդ Քամերոնը դեմ էր Բրեքզիթի նախագծին, սակայն հանրաքվեի արդյունքները հակառակը արձանագրեցին և նա ստիպված եղավ հրաժարական նրկայացնել վարչապետի պաշտոնից:
Ներկայումս Ֆրանսիայի Ազգային ճակատը և Նիդերլանդների Ազատության կուսակցությունը ևս հանդես են եկել ԵՄ-ի կազմից դուրս գալու վերաբերյալ հանրաքվե անցկացնելու պահանջով: Աջ ծայրահեղական հոսանքն ընդհանրապես օտարամերժ, հակաժողովրդավարական, պոպուլիստական և ծայրահեղ ազգայնական հակումներ ունի:
Սոցիլոգների կարծիքով աջ ծայրահեղական շարժման հինգ հատկություններն են՝ ազգայնականությունը, ռասիզմը, օտարատյացությունը, հակաժողովրդավարությունը և ավտորիտար իշխանության հաստատման ուղղությամբ ձգտումը:
