Pars Today

13 shahrivari përkon me përvjetorin e vdekjes së Abu Rihan Biruni, dijetar dhe hulumtues iranian. Për këtë kemi përgatitur një program të veçantë, qëndroni me ne.

Arritjet e bashkësisë njerëzore sot në botë janë rezultat i përpjekjeve të intelektualëve dhe shkencëtarëve që kanë jetuar në të kaluarën. Sot, perëndimi e konsideron veten flamurtarin e civilizimit, shkencës dhe diturisë, por duhet thënë se në një të kaluar jo shumë të largët, ky flamur ishte mbajtur nga myslimanët dhe përpjekjet e këtyre shkencëtarëve, veçanërisht shkencëtarëve iranianë në fusha të ndryshme, e kanë sjellë botën e shkencës në pozicionin e saj aktual. Midis këtyre dijetarëve myslimanë është Abu Rihan al-Biruni. Ai është një studiues, astronom dhe shkencëtar iranian, shkrimet dhe studimet e të cilit kanë luajtur një rol shumë të vlefshëm në civilizimin e Islamit dhe botës. Sot, në më shumë se një mijë vjet më vonë, puna e tij është akoma e vlefshme dhe e vlerësuar si një burim kryesor në fusha të tilla si matematika dhe astronomia.

Abu Rihan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni është një shkencëtar i jashtëzakonshëm. Të gjitha enciklopeditë e botës i referohen atij si "matematikani më i madh në botë". Përveç botës së matematikës dhe astronomisë, ky shkencëtar i madh ishte gjithashtu një nga shkencëtarët kryesorë të kohës së tij. Ai ka libra të vlefshëm për antropologjinë dhe metoda e tij e studimit dhe mbledhjes së informacionit është e admirueshme. Në total, Abu Rihan ka shkruar rreth 120 deri në 150 vëllime librash dhe artikuj, por shumë nga veprat e tij për ne sot nuk janë në dispozicion. Temat e librave të tij kanë të bëjnë kryesisht me matematikën, astronominë, filozofinë, historinë, gjeografinë, letërsinë, poezinë, fjalorin, shkencat natyrore, kërkimin mbi idetë dhe mendimet e kombeve.

 Abu Rejhan Muhamed Ahmed Birunij është një shkencëtar i madh në shkencat e filozofisë, astrologjisë, matematikës, historisë dhe gjeografisë. Jeta e Abu Rihan al-Biruni është shoqëruar me shumë luhatje. Ai lindi në Khorazm në vitin 973. Ai ndoshta jetoi afërsisht 75 vjeç dhe vdiq në  vitin 1048 në Ghazni. Ebu Rihani filloi arsimin e tij në Khorazm dhe më pas udhëtoi për në Khorasan, Rey, Tabarestan dhe Gorgan për të studiuar dhe shkruar libra. Ai pastaj u kthye në Khorazm dhe në vitin 1000 u vu në shërbim të Ma'munidëve që sunduan Khorazmin në atë kohë. Në këtë kohë, mbreti i Ma'munidëve ishte "Ali ibn Mamun ibn Muhamed". Ai dhe vëllai i tij "Abu al-Abbas Mamun ibn Muhamed" sunduan mbi Khorazmin deri në vitin 1016. Pas kësaj, Khorazmi u sundua nga Ghaznavidët dhe Ebu Rihan shkoi në Ghazni (Ghazni është një nga qytetet e Afganistanit, i cili është i vendosur në ultësirat e maleve Sulejman). Pikëpamja e parë është se Abu Rihan u largua nga atdheu i tij për shkak të trazirave të vitit 1016 dhe shkoi në oborrin e sulltan Mahmudit në Ghazni. Një pikëpamje tjetër thotë se Abu Rihan qëndroi në Kharazm deri në pushtimin e tij nga Sulltan Mahmud i Ghaznit, ku ai u kap rob nga Mahmud Ghaznavi. Në çdo rast, ikja e Abu Rihanit në oborrin e Mahmud bëri të mundur nisjen e një kapitulli të ri në jetën e Abu Rihanit.  

Deri më tani thamë se Abu Rihan, një shkencëtar iranian, shkoi në Ghazni dhe në oborrin e Muhamed Ghazni. Pas kësaj, ai gradualisht fitoi besimin e Sulltan Mahmudit në Ghazni. Gjatë kësaj periudhe, Abu Rihan, përveç veprimtarisë së tij shkencore dhe astronomike, ishte edhe këshilltar i mbretit dhe zuri pozicione të mëdha në administrimin e vendit. Por arritja më e rëndësishme e migrimit të Abu Reihan nga Khorazmi në Ghazni dhe futja në oborrin e Sulltan Mahmudit të Ghaznit, është se ai arriti të udhëtonte në Indi si astronom i Sulltanit dhe të hynte në një fushë të re studimi dhe kërkimi pasi jetoi në Indi për shumë vite. Ai shoqëroi Sulltan Mahmudin në pushtimin e Somnath në vitin 1022 dhe në këtë udhëtim arriti të shkruajë librin e vlefshëm “ Një Studim Kritik i asaj që thotë India, pavarësisht nëse pranohet nga arsyeja ose refuzohet”. Ky libër është një nga veprat e tij më të rëndësishme në fushën e shkencave humane dhe antropologjisë. Libri është shkruar në tetëdhjetë kapituj dhe përfshin një rajon të Indisë. Ky libër është rezultat i trembëdhjetë vjet hulumtim dhe analizë nga Abu Rihani.  Në të ai ka regjistruar tema të tilla si feja, zakonet dhe gjuha dhe karakteristikat morale të hinduve në rajon. Hulumtimet e bërë sot nga shkencëtarë dhe sociologë modernë në fushën e antropologjisë, u bënë nga Biruni në shekujt e katërt dhe të pestë të Hixhrit, të cilat i ka dhënë një shërbim të vlefshëm komunitetit botëror.

Biruni ka pasur një metodë të veçantë në hulumtimin e tij, veçanërisht në lidhje me Indinë. Në librin e tij, ai shqyrton me kujdes tema të tilla si besimet e njerëzve, besimet fetare, gjuha dhe fjalët dhe marrëdhënia e tyre me kuptime të ndryshme si, magjia, idhujtaria, shkaqet e ndarjes së kombeve, zakonet, ligjet dhe traditat e martesës dhe gjeografia natyrore e kombeve dhe popujve.  Duhet thënë se gjatë studimit të ndonjë teme, ai ka shqyrtuar çështjet nga një këndvështrim përdorues. Për shembull, në studimin e klasave të shoqërisë indiane, ai i ka kushtuar më shumë vëmendje funksionit dhe përfitimit të secilës dhe origjinës së tyre fetare dhe në studimin e martesës, ai ka shprehur funksionin e martesës dhe në shqyrtimin e dispozitave ndaluese (çështjet e haramit) dhe debatet e shoqërisë indiane, ai ka ekzaminuar funksionet dhe arsyetimet fetare.

Një nga arsyet më të rëndësishme që ai ishte në gjendje të arrijë rezultate të mira në fushën e antropologjisë është se përveç persishtes, sirianishtes, arabishtes dhe hebraishtes, ai gjithashtu zotëronte edhe gjuhën sanskrite. Ai është aq i rrjedhshëm në sanskritishten saqë ka përkthyer shumë libra në lidhje me astronominë nga sanskritja në arabisht dhe gjithashtu nga arabishtja në sanskritisht! Në këtë mënyrë, ai dëshironte të promovonte kulturën dhe letërsinë myslimane në mesin e hinduve, ashtu sic ai njohu myslimanët me shkencat indiane. Fatkeqësisht, shumica e shkrimeve të Abu Rihan al-Biruni në këtë fushë janë shkatërruar gjatë pushtimit Mongol.

Ebu Rihan al-Biruni ishte një bashkëkohës i shumë studiuesve dhe mendimtarëve të tjerë, përfshirë studiuesin e madh Abu Ali Sina, i cili vazhdimisht diskutonte dhe debatonte me Ebu Rihanin dhe sot gjenden disa nga ato debate. Ai ishte një njeri që nuk u dorëzua gjatë gjithë jetës së tij dhe momentet për të ishin të çmuara. Ai kishte një shpirt kërkues dhe hulumtonte gjatë gjithë vitit dhe thuhet se ai ndalonte së studiuari vetëm dy ditë në vit, në Nevruz dhe Mehregan! (Nga festimet antike iraniane)

Sot, Abu Rihan al-Biruni konsiderohet si një person i njohur në qendrat shkencore dhe akademike të botës. Edhe pse qindra shkencëtarë të mëdhenj pas tij kanë bërë shpikje dhe zbulime të mahnitshme, sipas shkencëtarëve dhe studiuesve si Smith, orientalist dhe studiues anglez, madje edhe Evropa i detyrohet atij për përparimet e saj të mahnitshme shkencore dhe sot e kësaj dite në shumë universitete dhe qendra të rëndësishme kulturore dhe shkencore, përdoren metodat shkencore të Abu Rihan al-Biruni. Përveç kësaj, Abu Rihani njihet si babai i antropologjisë dhe gjeologjisë dhe librat dhe shkrimet e tij më të rëndësishme ruhen në biblioteka dhe muzetë e mëdha nëpër botë dhe shumë prej tyre janë përkthyer në latinisht, gjermanisht, anglisht, frëngjisht dhe rusisht, ku secili prej tyre është ribotuar disa herë. Ndër librat e tij më të rëndësishëm janë "Asar al-Bakijah", "Tahkik Mallahnd", "Qanun Mas'udi" (rreth astronomisë), "Al-Xhamahir fi Maarefa al-Jauahir", "Al-Sidnah fi Al-Tib" dhe kështu me radhë.