Franca dhe lëvizja e Jelek-verdhëve: Sfidë e madhe për Makron

Lëvizja e jelek-verdhëve, e cila filloi më 17 nëntor 2018 në qytete të ndryshme të Francës, veçanërisht Paris, në shenjë proteste ndaj politikave dhe veprimeve të qeverisë franceze të kryesuar nga presidenti Emanuel Makron, vazhdon të mbijetojë pavarësisht rënieve dhe zbehjeve, lëvizje e cila është bërë një sfidë serioze për presidentin Makron.

Vazhdimi i lëvizjes së jelekëve tregon se kjo lëvizje sociale nuk është një protestë e përkohshme por një kërkesë për ndryshim  të përhershëm politik, social dhe me ndikim në Francë dhe madje në nivel evropian. Në të njëjtën kohë, zgjatja e periudhës së aktivitetit të kësaj lëvizjeje, e cila ka qenë më shumë se tre muaj që nga fillimi i saj, ka pësuar një gamë të gjerë ndikimesh në mjedisin e brendshëm dhe kushtet ekonomike të Francës dhe është bërë një shqetësim i madh për Makron. Politikat ekonomike të Makronit veçanërisht në fushën e lëndëve djegëse dhe mjedisore, të cilat çuan në formimin e lëvizjes së jelekëve verdhëve, tani janë bërë shkak për shfaqjen e lëvizjes anti-kapitaliste e cila vazhdon të ekzistojnë në qytete të ndryshme të Francës. Megjithëse lëvizja e protestës nuk ka udhëheqës të qartë, disa analistë e kanë përshkruar atë si një nga lëvizjet më të mëdha anti-kapitaliste në Francë. Politikanët francezë, udhëheqësit e lartë francezë dhe shumë personalitete në Francë kanë paralajmëruar presidentin Makron prej të cilit kanë kërkuar  daljen e menjëhershme të Francës nga kriza e tanishme ekonomike. Kreu i Senatit francez Gérard Larcher në një mesazh në Twitter thotë se qeveria franceze duhet të përmbushë menjëherë nevojat e protestuesve për të zgjidhur politikat ekonomike të vendit dhe për të dalë nga kriza. Partia republikane gjithashtu i ka bërë thirrje qeverisë franceze që të dëgjojë kërkesat e protestuesve.

Franca u përball me shumë probleme ekonomike pas krizës financiare dhe ekonomike të vitit 2008, si rënia ekonomike, rritja e papunësisë dhe rritja e paprecedentë e deficitit buxhetor të qeverisë. Me fitoren e Makaronit në zgjedhjet presidenciale dhe futjen e tij në Pallatin Elyse në maj 2017, Makron filloi zbatimin e premtimeve të tij për reforma fiskale dhe ekonomike, me të cilat ai pretendon se do të përmirësojnë situatën ekonomike dhe sociale të Francës. Ndër çështjet e saj kryesore, është reforma e ligjit të punës që kishte për qëllim rritjen e investimeve dhe si rrjedhojë rritjen e punësimit, e cila sigurisht çoi në një protestë të gjerë midis sindikatave dhe punëtorëve, pasi kjo reformë rezultoi në dobësim e punëtorit dhe forcimin e statusit të punëdhënësve. Në përgjithësi, reagimi i komunitetit francez ndaj veprimeve të Makron ka qenë një reagim negativ i shfaqur me anë të protestave masive. Nga ana tjetër, Makron vendosi një taksë të re mbi karburantin për të revokuar deficitet fiskale dhe për rritjen e të ardhurave tatimore. Ai gjithashtu inkurajoi njerëzit që të përdorin energjinë e pastër në vend të lëndëve djegëse fosile, gjë e cila pasoi me reagimin e fortë në shoqërinë franceze dhe çoi në protesta masive që nuk mund të përfundojnë menjëherë. Disa analistë besojnë se ngritja e taksave të karburantit është justifikimi i vetëm për protesta masive publike në përgjigje të situatës së keqe ekonomike të Francës dhe në fakt, sundimit të kapitalizmit në këtë vend.

Protestat masive në Francë filluan më 17 nëntor 2018 dhe shpejt ato u bënë të paprecedentë. Gjatë javëve të para, më shumë se 280,000 njerëz protestuan në qindra qytete franceze. Këto protesta u bënë të njohura si protesta e "Jelek-verdhëve". Fillimisht, lëvizja filloi me një protestë kundër politikave të qeverisë Makron, veçanërisht kundër rritjes së taksave të karburantit dhe protestuesit e shpallën protestën e tyre kombëtare duke veshur jelek të verdhë, me të cilat sipas ligjit francez duhet të pajiset çdo mjet. Por, me vazhdimin e kësaj lëvizjeje, protesta, e cila fillimisht u zhvillua në mënyrë paqësore, u përshkallëzua në dhunë. Kjo është protesta më e përgjakshme franceze në një periudhë afatshkurtër. Përgjatë tre muaj protesta në Francë, 10 persona janë vrarë dhe më shumë se 3,300 janë plagosur ose arrestuar. Rreth 20 persona janë verbuar ose kthyer në invalidë pasi ndaj tyre janë gjuajtur plumba të armëve më të rrezikshme  të quajtur "Krahët fluturues". Presidenti francez Makron,  i cili protestuesit i quajti vandalë, nxiti akoma më shumë zemërimin e protestuesve dhe të anëtarëve të lëvizjes jelek-verdhët të cilët theksuan vendosmërinë e tyre për të pasur një prani akoma më të fortë në rrugët e qyteteve franceze. Karakteristikat e këtyre protestave janë spontaniteti dhe neglizhimi i institucioneve formale si sindikatat e punës. Sipas Hamid Reza Asefi, ekspert politik: Lëvizja franceze nuk ka ndonjë lider të veçantë dhe vetë njerëzit kanë sjellë protestuesit në rrugë, pas së cilës janë vënë në shënjestër veprimet dhe politikat e Makaronit dhe politikat makro -ekonomike të tij.

Lëvizja e jelek-verdhëve në Francë ka ndikuar negativisht në ekonominë franceze dhe ka çuar në një rënie të rritjes ekonomike në tremujorin e fundit të vitit 2018. Ministri  i financave dhe ekonomisë Bruno Lumer, të enjten, më 28 shkurt 2019, njoftoi ndikimin negativ të trazirave në ekonominë franceze që nga fillimi i protestave. Lumer, në një shpjegim për Senatin francez lidhur me ndikimet e protestave nga mesi i nëntorit 2018, tha se kjo është një kosto shumë e lartë. Situata ka shkaktuar zvogëlimin me 0.2% të rritjes ekonomike për tremujorin e fundit. Qeveria franceze kishte parashikuar ndikimin e kësaj lëvizjeje sociale në rritjen ekonomike gjatë tremujorit të katërt të vitit 2018 me një për qind, që ishte e barabartë me rreth 2.5 miliardë euro. "Shkalla e ndikimit negativ të protestave për ekonominë në Francë është i lartë dhe do të ketë më shumë dimensione në të ardhmen", tha Lumer, duke theksuar se dhuna dhe trazirat aktuale kanë sjellë një goditje të rëndë në ekonominë franceze. Përkeqësimi i situatës aktuale ka shkaktuar gjithashtu shumë dëme në industrinë franceze të turizmit. Vetëm një nga pasojat e protestave të fundit masive është një reduktim prej 50% në ardhjen e turistëve në Francë.

Vazhdimi i lëvizjes së jelek-verdhëve ka çuar në tërheqjen e shtetit francez kundrejt protestuesve dhe pranimin e disa prej kërkesave të tyre. Në këtë drejtim, shumica e Senatit francez në partinë e krahut të djathtë votuan për të ndaluar rritjen e taksave të karburantit, një rritje që pritej të zbatohej që nga fillimi i janarit 2019. Qeveria franceze përfundimisht u detyrua të hiqte dorë nga rritja e taksave të karburantit. Kryeministri francez Advar Philip të mërkurën më 5 dhjetor tha se qeveria kishte braktisur tërësisht planin për rritjen e taksave, e cila tashmë ishte pezulluar për gjashtë muaj. Në një intervistë, Advar Philip tha: "Ajo që protestuesit thonë është se ka një numër rastesh që janë krejtësisht ligjore dhe këto janë pikërisht ato gjëra që duhet të dëgjojnë".

Protestat e jelek-verdhëve edhe pse filluan me pretekstin e rritjes së taksave të karburantit, por tani ato kanë marrë dimensione politik, sociale dhe ekonomike. Jean-Luc Mélenchon, kreu i Partisë Franca e Padorëzueshme, gjithashtu thotë: "Është shumë vonë që të dëgjojmë zërin e protestuesve pasi njerëzit tashmë janë të shtypur nga presioni ekonomik. Në aspektin politik të protestës, protestuesit bëjnë thirrje për dorëheqjen e Makron por në dimensionin social, këto protesta mund të shihen si një simbol i protestës së popullit francez kundër përhapjes së varfërisë në këtë vend evropian, sidomos për faktin se të privuarit janë viktima kryesore e kësaj varfërie. Klasa punëtore dhe shoqëria mesatare në Francë janë të frustruar dhe të zemëruar, sepse ata po humbin shpresën për të ardhmen. Ata e quajnë presidentin Makron, presidentin e të pasurve. Rritja e çmimeve të banesave ka detyruar shtresat më të dobëta të komunitetit francez që të lënë shtëpitë e tyre në qytetet e mëdha dhe të jetojnë në qytete të vogla dhe urbane. Kjo shtresë e shoqërisë që po lufton me varfërinë, politikat e reja tatimore, veçanërisht taksat e karburantit të presidentit Makron i konsideron një goditje e madhe për ekonominë e tyre familjare. Në të njëjtën kohë, lëvizja e jelek-verdhëve mund të konsiderohet edhe si një lëvizje anti euro. Duke qenë se rritja e pagës minimale është një nga kërkesat e jelek-verdhëve, qeveria franceze nuk ka kontroll mbi vlerën e euros dhe për shkak të konkurrencës me vendet e tjera, ajo nuk mund t'i përgjigjet pozitivisht protestuesve dhe kjo e bënë të mundur parashikimin që lëvizja e jelek-verdhëve do të vazhdojë të ekzistojë.

Ekziston frika se reformat e tanishme sociale dhe ekonomike do ta përkeqësojnë situatën ekonomike dhe të punësimit në këtë vend të madh evropian. Perspektiva franceze tani është e dominuar nga një rritje e konsiderueshme e protestave sociale dhe nga një përhapje e pakënaqësisë ndaj politikave dhe veprimeve të Makron. Dëshmitë sugjerojnë se masiviteti dhe gjerësia e protestave shkon përtej asaj që imagjinon Makron. Dominique Moïsi, një dijetar politik dhe profesor universiteti në Francë, vuri në dukje se kjo është një lëvizje anti-kapitaliste në vend, duke thënë: "Kjo lëvizje simbolizon kushtet emergjente dhe unitetin e popullit francez. Protestuesit thonë se ( shteti) na shpërfillni, elitat supozojnë se ne (njerëzit) nuk ekzistojmë, ne nuk jemi asgjë, por tani na shihni, ne jemi të gjithë në rrugë ". Një vështrim në kërkesat e protestuesve tregon se, pa u kushtuar vëmendje kërkesave të protestuesve, do të jetë e pamundur zvogëlimi i protestave aktuale masive, veçanërisht pasi që lëvizja "Jelek-verdhët" ka gëzuar mbështetjen e gjerë popullore. Duket se Makron duhet të përgatitet për ditë më të vështira në të ardhmen, veçanërisht duke pasur parasysh se në fillim të këtyre protestave, ai filloi të zbatonte dalëngadalë planet e tij ekonomike, të cilat ai pretendon se do të reduktojnë deficitin buxhetor dhe të rrisin punësimin.

Protestat e Francës janë bërë një model për vendet e tjera evropiane, si Belgjika, të cilët janë të zemëruar me përkeqësimin e vazhdueshëm të gjendjes financiare dhe ekonomike të tyre dhe se nuk ka shpresë tek qeveritë evropiane që të planifikojnë dhe përmirësojnë situatën. Pakënaqësia nga shtrenjtësia e karburantit dhe vendosja e taksave të reja mbi transportuesit e energjisë, është simbol i protestave të qytetarëve të disa vendeve evropiane. Kjo tregon se një lloj lëvizjeje e njëjtë politike dhe shoqërore, me simbolika identike në vendet e reja evropiane mund të ketë një ndikim të madh në arenën politike dhe në politikat ekonomike të këtyre vendeve. Kjo lëvizje protestuese, e cila ka një natyrë antikapitaliste, megjithëse ka nisur me pretekstin e rritjes së çmimit të karburantit përmes thirrjeve në rrjetet virtuale në Francë, por përhapja e saj pasqyron thellimin e kërkesave të popullit dhe mosfunksionimin e politikave, ekonomike dhe sociale të presidentit Makron dhe të sistemeve kapitaliste në Evropë. Protestat e gjera të "jelek-verdhëve" janë një manifestim i protestës popullore dhe zemërimit publik nga presionet ekonomike të viteve të fundit dhe tani kjo protestë është ngritur kundër sistemit kapitalist duke kërkuar drejtësi në të gjitha aspektet, duke përfshirë drejtësinë ekonomike.