Эрон бўйлаб саёҳат (116)
Саёҳатимизни Эроннинг шимоли-ғарбида жойлашган Курдистон вилоятида давом эттириб, Бижар туманининг маркази бўлган "Бижар" шаҳрига йўл олдик ва бу шаҳарнинг диққатга сазовор жойлари билан танишамиз.
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат кўрсатувлар туркуми тингловчилари ва мухлислари. Азиз дўстлар, Эроннинг шимоли-ғарбида жойлашган Курдистон вилоятидаги саёҳатимиз давомида биз Бижар туманининг маркази "Бижар" шаҳрига борамиз. Қарийб етти минг йиллик тарихга эга Бижар шаҳри қалбида 500 дан ортиқ тарихий ва қадимий асарлар мавжуд бўлиб, ҳозиргача улардан 191 таси давлат рўйхатидан ўтказилган. Бижар Курдистон вилоятининг сайёҳлик шаҳарларидан бири бўлиб, у Эрон томи ва қадимий қалъа ва тепаликлар бешиги билан машҳур.
Ҳижрий 1220 йилда Бижар шаҳри қурилган. Минтақа аҳолиси асосан деҳқончилик билан шуғулланади. Боғдорчилик, чорвачилик ва асаларичилик бу ҳудуд аҳолисининг умумий касби ҳисобланади. У йилига 100 минг тоннага яқин буғдой ишлаб чиқаради ва шунинг учун Бижар Ғарбий Эроннинг дон омбори деб аталади. Бу ҳудуд қадимий цивилизацияга эга бўлиб, унинг айрим қисмларида топилган ва иератик ёзувда ёзилган ёзувлар бу ҳудудда Оссурия давлати пайдо бўлгунга қадар (3000 йил аввал) сивилизациялар бўлганлигини исботлайди.Бу ҳудуд энг муҳим табиий яшаш жойи ҳисобланади. Курдистон бўлиб, Эроннинг ғарбий тоғлари бўйида жойлашган.
Бижар шаҳри Эроннинг энг баланд шаҳарларидан бири бўлиб, баландлиги денгиз сатҳидан 1940 метрдан ошади, уни Эроннинг томи деб ҳам аташади. Кўпгина тарихий манбаларда бу шаҳар Бижар, Грос ва Соҳравард номлари билан тилга олинган. Бироқ, мавжуд тарихий ҳужжатларга асосланиб, шаҳарнинг ҳақиқий ёши маълум эмас, қолган қадимий асарларга кўра, шаҳарнинг ёши милоддан аввалги ИИИ минг йилликка мансуб.
Бижар шимоли-ғарбдан Нагаре Коб тоғи, ғарбдан Насар тоғи ва жануби-ғарбдан Бадамистон тоғи билан чегараланган. Шунинг учун бу шаҳар совуқ ва тоғли иқлимга эга. Ҳавонинг кескин совуқлигига қарамай, бу ҳудуд ўзига хос гўзалликка эга. Бу шаҳарнинг ҳар бир бурчагида тупроқдан булоқ чиқади. Чўққиларни забт этганимизда бу ернинг гўзаллигидан ҳайратга тушамиз. Атрофдаги барча тоғларнинг ён бағирлари яшил ўтлоқлар билан қопланган. Қизил анемонлар ва тоғ лолалари билан тўлдирилган ўтлоқлар баҳорда гўзал бахмал матога ўхшайди. Шубҳасиз, Бижар Курдистон вилояти ва Ғарбий Эрондаги энг гўзал тоза тоғли ҳудудлардан бири ҳисобланади. Албатта, кўпчилик Бижарни гилам номи билан билади, чунки у Эрон гиламчилик саноатида биринчилардандир. Бу шаҳарнинг қўлда тўқилган гиламлари жаҳонга машҳур бўлиб, юқори сифатли ва албатта қиммат. Бу шаҳарда гиламдўзлик 200 йилдан ошган. Бижарликларнинг гиламдўзликдан ташқари, гилам ишлаб чиқаришда ҳам қўли бор. Бижар гиламлари Санандаж гиламларига жуда ўхшайди. Ушбу гиламларда турли ҳайвонларнинг дизайни билан ёрқин ранглардан фойдаланиш кўп учрайди. Бижар гилами Курдистоннинг энг муҳим ҳунармандчилиги саналади, у сайёҳлар орасида жуда машҳур.
Ҳар қандай кўҳна ва тарихий шаҳарга саёҳат қилганда, аввало унинг анъанавий бозорига ташриф буюришимиз керак. Бижар анъанавий бозори бу шаҳарнинг диққатга сазовор жойларидан биридир. Бижар анъанавий бозор мажмуаси ҳужум пайтида зарар кўрган Сафавийлар даврига тегишли. Бу бозор ҳозир таъмирланган ва шаҳарнинг эски қисмида, Бижар марказида жойлашган. Бозор мажмуасига узун шимолий, жанубий ва Тимча қатори Ҳаж Шаҳбаз ва Сарой Амир Томан номли сарой киради. Тахминан 450 квадрат метр майдонга эга Тимча Ҳаж Шаҳбаз, атрофида 14 та ҳужайрадан иборат марказий ёпиқ майдонга эга бўлиб, улар ҳали ҳам тик ва фаолдир. Чиройли арклар, шип рамкалари, тўғри ёритиш ва ёпиқ шифт Тимча Ҳаж Шаҳбазнинг меъморий хусусиятларидир. Амиртомон саройи атрофида ҳужралар қурилган марказий ҳовли ҳам бор.
Бижарнинг Курдистон ва Озарбайжон ўртасидаги йўлда жойлашган географик жойлашуви ушбу бозорнинг алоҳида даражада шаклланишига сабаб бўлган ва савдо карвон йўлида жойлашгани туфайли ўтмишда анча гуллаб-яшнаган. 1378-йил 27-февралда 2591-рақамли Эрон миллий асарлари рўйхатида қайд этилган.
“Бижар қалъа тепалиги” номи билан ҳам машҳур бўлган “Бано қалъаси” Бижар шаҳри марказида ва Бижар бозори яқинида жойлашганлигини билиш ўринли. Ушбу тепаликда олиб борилган археологик қазишмаларга кўра, шаҳар милоддан аввалги 3 минг йилликка оид. Тепе Гала Баладан қизил ва қора ялтироқ кулранг қопламали сомон шамотли сопол идишлар, нўхат қопламали ва геометрик безакли очиқ ва тўқ жигарранг рангдаги сопол идишлар, қора кулранг ялтироқ сопол идишлар каби артефактлар олинди.
Бижарнинг диққатга сазовор жойларидан бири бу шаҳарнинг Бижар шаҳри ичида жойлашган тоғ-чанғи курортидир. Бу трек Курдистон вилоятининг бешта муҳим курортларидан бири ҳисобланади. Насар Бижар тоғ-чанғи курорти мамлакатдаги энг ажойиб тоғ-чанғи курортидир, чунки у шаҳарга қарайди ва қулай кириш ушбу курортнинг энг муҳим хусусияти деб ҳисобланиши мумкин. Чанғи ихлосмандлари ушбу йўлга шаҳар марказидан осонгина этиб боришлари мумкин. Қолаверса, трекнинг узунлиги ва қиялиги ҳам миллий ва халқаро мусобақаларни ўтказишга қулай. Бу трек қорда чанғи ва майсада чанғи учиш имкониятига эга. Насар чанғи йўли Ара тахминан 112 гектар майдонга эга, трекнинг узунлиги тахминан 900 метр ва кенглиги 120 метрни ташкил қилади. Ушбу трек 2008 йилда очилган, Чаман йўлининг майдони 2 гектар (узунлиги 330 метр ва кенглиги 60 метр).
Ҳурматли дўстлар, Бижарнинг тарихий ва туристик диққатга сазовор жойларининг аксарияти ушбу шаҳар ташқарисида ва вилоят қишлоқларида жойлашганлигини билиш ўринлидир.
"Қомчақай қалъаси" Бижарнинг диққатга сазовор жойларидан бири бўлиб, уни зиёрат қилиш учун Бижар шаҳридан 60 километр шимолга бориб, бир оз юргандан сўнг қасрга етиб боришимиз керак. Бу қалъа худди шу номдаги қишлоқ яқинида жойлашган. Бу тарихий қаср Сосонийлар даврига бориб тақалади. Қамчағай қалъаси Мидия, Парфийс халқларининг қароргоҳи бўлганини билиш ёмон эмас. Демак, бу қаср уч тарихий даврда Эрон сивилизациясига хизмат қилган. Археологларнинг фикрича, иероглиф ёзувида ёзилган Эрондаги энг қадимий ёзувлардан бири ушбу қасрдан топилган. Бу қалъа деворларининг баландлиги 200 метр бўлиб, қасрни ташқи томони билан боғлашнинг ягона йўли бу фақат бир киши ўтиши мумкин бўлган тор йўлакдир. Бу қаср қадимийлик нуқтаи назаридан жуда муҳим бўлиб, кўплаб тарихий даврларда турли қабилалар томонидан фойдаланилган. Қалъанинг майдони беш минг квадрат метрдан ошади ва унда кўплаб сув идишлари мавжуд. Бу қаср мудофаа истеҳкомларига муҳтож эмас эди, чунки унинг географик жойлашуви шундай эдики, чуқур водий ва даҳшатли ва баланд қоялар кўринмас эди. Бу қалъанинг ёши милоддан аввалги 3 минг йилликка тўғри келади ва Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатида қайд этилган.
Гул Қашлоқ кўприги деб ҳам аталадиган “Қажур кўприги” Бижарнинг диққатга сазовор жойларидан бири ҳисобланади. Бу кўприк Қезал-Ўзен дарёсида, Қажур қишлоғи ва Занжон-Бижар йўли яқинида жойлашган. Ушбу кўприкка кириш учун биз шаҳардан 50 километр узоқликда боришимиз керак. Ушбу тарихий кўприк тўртта нисбатан катта оралиқларга эга бўлиб, кўндаланг ёйлари бор. Ушбу кўприк қурилишида тош, ғишт, гипс ва Сарож оҳак ишлатилган. Қажур кўприги 2 қаватда кичикроқ фаввораларга эга. Қажур кўприги пойдеворини қуришда катта ўйма тошлардан фойдаланилганлар. Афсуски, бу кўприк ёнида унинг аниқ санасини олиш учун ҳеч қандай ёзув йўқ; Аммо меъморий услубдан кўра, Қажур кўприги Илхонийлар даврига тегишли эканлигини кўриш мумкин. Ушбу кўприк алоҳида аҳамиятга эга ва унинг номи Эрон миллий асарлари рўйхатида жойлашган.
Голбалаг тўғони Бижарнинг ажойиб диққатга сазовор жойларидан биридир. Ушбу гўзал тўғон Бижар-Қарва йпналишидан 15 километр узоқликда Ўзен Дара дарёсида қурилган бўлиб, у тўғоннинг камида 800 гектар ерларини суғориш имкониятига эга.
Бижардаги Голблаг тўғони Бижар шаҳридаги энг гўзал ва дам олиш масканларидан бири бўлиб, ҳар фаслда ўзига хос гўзалликка эга бўлиб, дунёнинг турли бурчакларидан одамлар ўз вақтларини кундалик гўзаллик ташвишларидан узоқда ўтказиш учун бу ҳудудга саёҳат қилишади.
Дўстлар дастурнинг сўнгги дақиқаларига етиб келдик. Бугунги дастуримиз сизларга қизиқ бўлди деган умиддамиз. Эроннинг бошқа шаҳарлари билан танишиш учун навбатдаги дастуримизга қўшилишни таклиф қиламиз.
