Pars Today

Эрон Ислом Республикаси асосчиси Имом Ҳумайний (р.а.) бошчилигидаги Эрон ислом инқилоби дунёнинг турли сиёсий, ижтимоий, диний ва маданий соҳаларида таъсирчан инқилоб бўлди. Дунё бўйлаб мазлумларни қўллаб-қувватлаш, озодликка интилиш ва адолатга амал қилиш, мустамлакачиликка қарши курашиш, тенглик ва биродарликни тарғиб қилиш Ислом инқилобининг асосий ғоялари ҳисобланади.

Ана шу хусусиятлар бу инқилобнинг дунёнинг турли мамлакатлари, айниқса, маҳрум, мазлум ва мазлум давлатларнинг эътиборини тортишига сабаб бўлди. Ислом инқилобининг бош шиори сифатида истиқлол, уйғониш ва озодлик тезда Эрон чегараларидан ташқарига тарқалди ва бу инқилоб дунёнинг мазлум халқлари ва озодлик изловчилари учун намуна бўлди. Бу борада мустамлакачилик тажрибасига эга бўлган кўплаб Лотин Америкаси мамлакатларида, айниқса Америка ва Ғарб давлатларининг турли ўлчовларда мавжудлиги ва таъсири Эрон инқилобига юқори баҳо берилган.

Дунёнинг бошқа минтақалари билан солиштирганда Лотин Америкаси минтақаси табиий бойлик ва моддий ресурсларга бой. Бу минтақада дунёда 25 фоиз ўрмон ва ҳайдаладиган ерлар, 30 фоиз чучук сув мавжуд. Бундан ташқари, дунёдаги энг биологик хилма-хил 17 та давлатдан 6 таси ва минерал қазилмалари энг юқори бўлган 15 та давлатдан 13 таси шу минтақада жойлашган. Шунингдек, жаҳон литий заҳираларининг 65 фоиз кумуш заҳираларининг 42 фоиз, мис заҳираларининг 38 фоизи ва темир заҳираларининг 21 фоизи Лотин Америкасида жойлашган.

Бу шароитлар ва бу минтақадаги давлатларнинг географик жойлашуви узоқ йиллар давомида Лотин Америкаси давлатларининг АҚШнинг орқа ҳовлиси ҳисобланишига сабаб бўлди. Монро назариясига кўра, турли АҚШ ҳукуматлари Лотин Америкаси мамлакатларида сиёсий ва иқтисодий таъсирга эга бўлишга ҳаракат қилишлари керак. Бироқ Вашингтоннинг душманлик ва интервенцион сиёсати ва АҚШнинг ўзига бўйсунувчи ҳукуматларни ишга туширишга уринишлари доимо бу минтақадаги кўплаб мамлакатларнинг АҚШга қарши ёндашувни қўллашига сабаб бўлган. Бу сиёсат Эрон Ислом инқилоби ғалабаси ва инқилоб идеаллари туфайли мустаҳкамланди. Ва бу борада Лотин Америкаси давлатлари ўз эркинликлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида мустақилликни сақлаб қолган ҳолда, Америкага қарши сиёсат юритар экан, Эрон инқилоби ва унинг адолат идеалларидан ўрнак олишга ҳаракат қилдилар.

Бу шароитлар Эрон ва Лотин Америкаси давлатлари ўртасидаги алоқаларнинг айниқса сўнгги йилларда кенгайишига олиб келди. Эрон Ислом Республикаси Президенти Саййид Иброҳим Раиси маълум қилганидек:Эрон Ислом Республикаси ҳукумати ташқи сиёсатининг ёндашуви Лотин Америкаси ва Кариб ҳавзаси давлатлари билан алоқалар даражасини яхшилашдан иборат. Бу борада Венесуела, Никарагуа, Боливия, Куба каби давлатлар ҳамиша  Эрон Ислом инқилобининг ғояларини таькидлайдилар ва Эрон билан алоқаларни кенгайтиришни эьтиборда тутадилар. Ўтган бир неча йилдаги каби АҚШнинг Куба ва Венесуелага қарши барча таҳдид ва санкцияларига қарамай, бу давлатларнинг Эрон билан сиёсий ва иқтисодий алоқалари кенгайди.

Венесуела Лотин Америкасидаги энг муҳим ва энг бой давлатлардан бири бўлиб, Николас Мадуронинг сўл ҳукумати туфайли сўнгги йилларда АҚШ томонидан қаттиқ иқтисодий ва сиёсий босим остида қолган. Аслида Американинг мустамлакачилик сиёсатларига қарши кураш ва бу давлатнинг хоҳиш-истакларига амал қилмаслик Американинг бу давлатнинг турли сиёсий ва иқтисодий соҳаларига нисбатан оғир санкциялар жорий этишига сабаб бўлди. Бу борада Николас Мадуро шундай деди:Империализм ва сионизм Лотин Америкаси ва Кариб ҳавзасидаги прогрессив инқилобий жараёнларга, хусусан, Боливар инқилобига қарши тил бириктирди ва шундай қилишда давом этмоқда. Чунки биз ҳақиқий муқобилмиз.

Иқтисодий муаммоларни авж олдириш ва Венесуела фуқароларига босимни кучайтириш Америка ва унинг иттифоқчилари доимо кўзда тутган сиёсатлардандир. Шу муносабат билан нефт саноати ҳамда пул-кредит ва банк секторига нисбатан оғир иқтисодий санкциялар қўлланилиши Венесуела иқтисодиётининг янада заифлашишига сабаб бўлди. Санкциялардан ташқари, Қўшма Штатлар ва унинг иттифоқчилари Мадуро ҳукуматига қарши турли сиёсий тактикаларни ҳам қўллашди, шунинг учун ҳатто мухолифат раҳбари Хуан Гуайдо ҳам ўзини ўзи эълон қилган Венесуела Республикаси президенти сифатида таништирилди ва АҚШ уни қўллаб-қувватлади, албатта бу ҳаракат охир-оқибатда муваффақиятсизликка олиб келди

Барча босимларга қарамай, Венесуела Эрон Ислом Республикаси каби давлатлар билан муносабатларини мустаҳкамлади, Эрон эса АҚШнинг барча таҳдидларига қарамай, ҳатто бензиннинг ёмонлашиши билан ҳам Венесуела билан алоқаларини кенгайтира олди. Эрон, АҚШ ва унинг иттифоқчиларининг барча таҳдидларига қарамай, Венесуелага нефт танкерларини юбориб, мамлакат портларига бензин юкларини туширди, бу эса Америка расмийларини янада ғазаблантирди. Сиёсий эксперт Абдулбари Атванга шундай дейди: Венесуела қирғоқларига эронлик нефт танкерларикелиши  Америка зулмига оғриқли зарба бўлди. Шунингдек, сўнгги бир неча йил ичида Эрон Венесуелада “Магасис” номли товарлар ва хизматлар етказиб бериш бўйича энг йирик дўконлардан бирини  Каракас шаҳрида очди ва яқинда Венесуела транспорт вазири Венесуела автомобил саноатида ҳамкорликни ривожлантириш мақсадида мамлакатимиз билан имзоланган келишувлар доирасида Эрон автомобиллари келишини эълон қилди.

Лотин Америкаси Ислом марказлари бўйича масъул Доктор Соҳаил Асад Ислом Республикасидан Венесуела каби давлатлар намунасига тўхталиб, шундай деди: “Венесуелада аҳоли турмуш даражаси ва муҳитини яхшилаш учун халқ Басиж сафарбарлик  гуруҳлари тузилган. Бу гуруҳлар Эрон Ислом Республикасидан ўрнак олиб, халқларга тўғридан-тўғри ёрдам бериш мақсадида фоизсиз банклар ташкил этиш ва Эрон супермаркетларини очиш каби чора-тадбирларни кўрдилар.

Лотин Америкасининг бошқа мамлакатларида ҳам вазият худди шундай. Вашингтоннинг Кубага қарши биринчи эмбаргосидан 60 йил ўтди, бу давлатнинг Гаванага қарши эмбаргоси ​​давом этар экан, бу сиёсат амалда барбод бўлди. Куба Эрон инқилоби хабарини олган ва унинг идеалларини олқишлаган давлатлардан биридир. Куба Республикасининг янги элчиси Алберто Гонсалес Касас Эрон президенти билан учрашувда анти-империалистик ва зулмга қарши сиёсат Эрон ва Кубанинг икки халқини бир-бирига яқинлаштирганига ишора қилиб, айтди: бу икки мамлакатлар ўртасида ҳар томонлама яқин алоқалар бўлиши, соҳалар, жумладан, иқтисодиёт, савдо ва маданият соҳалари икки халқ манфаатларидан келиб чиққан ҳолда илгари сурилиши керак.

Дарҳақиқат, Эрон Ислом инқилоби ва Эрон Ислом инқилобининг дастлабки ғояларига содиқлик, жумладан, зулмга қарши курашиш ва адолатсизликка қарши кураш олиб боришига қирқ тўрт йилдан кўпроқ вақт ўтди, бу инқилоб дунёнинг бошқа давлатлари учун намуна бўлди. Эрон Ислом Республикаси расмийлари ҳар доим шундай таъкидлаб келади: Биз Имом Ҳумайнийдан (р.а.) халқларнинг адолатсизлик ва зулмга қарши қаршиликларини қўллаб-қувватлашни ўргандик. Шу муносабат билан Эрон Ислом Республикаси Президенти Иброҳим Раиси дунёнинг турли минтақаларидаги инқилоблар ва озодлик ҳаракатлари тамойилларига тўхталиб, шундай деди: Биз Имом Ҳумайний (р.а.)дан халқларнинг қаршилик кўрсатишни қўллаб-қувватлашни ўргандик. адолатсизлик ва зулмга қарши курашиш ва шу асосда диктаторларга қарши кураш йўлида бораётган халқлар билан алоқаларни ривожлантириш Эрон Ислом Республикасининг қатъий сиёсатларидан биридир. Бу борада Фаластин ғоялари бу мамлакат халқини қўллаб-қувватдаш ва Эроннинг асосий сиёсатларидан бири бўлган Америка Қўшма Штатларининг интервенцион сиёсатига қарши туриш Лотин Америкаси давлатлари томонидан ҳам эьтиборга олинди ва уларнинг аксарияти Фаластин идеаллари қўллаб-қувватлайдилар. Педро Луис Педерсон Куиста, Кубанинг Бирлашган Миллатлар Ташкилотидаги доимий Вакили бу ишғолнинг ўтган асрда бир миллатга қарши қилинган энг катта тажовузлардан бири эканлигини таъкидлаб, халқаро тинчлик ва хавфсизликка зиён етказувчи икки томонлама стандартлар ва сиёсий ўйинларни қоралаб, Исроилнинг ҳар куни Фаластин халқига қарши содир этаётган даҳшатли жиноятларини яширишда Американинг ролини қоралади.

Ўтган йиллар давомида ички ва ташқи майдондаги йирик сиёсий ўзгаришлар Лотин Америкаси давлатларининг сиёсий ҳаётига янги тус берди, шу сабабли янги ҳукуматлар Вашингтондан узоқлашди ва АҚШнинг босим ва санкцияларига қарамай, ўз позицияларига мустаҳкам туришди. Лотин Америкаси давлатларининг кўпчилигида, айниқса сўнгги ойларда сўлчиларнинг ҳокимиятга қайтиши уларнинг АҚШдан узоқлашиш ва Эрон каби исломий ва инқилобий ғояларга эга бўлган давлатлар билан яхши ва яқин муносабатларга интилувчанлигини кўрсатади. 

Бу борада бир неча йил аввал бир гуруҳ аргентиналик журналистларнинг мактубига мурожаат қилишимиз мумкин, унда шундай таъкидланган эди: Имом Ҳумайний (р.а.) асос солган Ислом инқилоби иймон ва озодлик ҳаракати ва халқлар учун нурдир. Бу эса қадр-қиммат йўлини - мустақиллик ва суверенитетни кўрсатади, чунки ҳозирда Лотин Америкаси минтақаси учун учта тамойил - қадр-қиммат, мустақиллик ва суверенитет ҳаётий аҳамиятга эга.

 Мавжуд шарт-шароитлар ҳар қачонгидан ҳам Америка ҳукмронлиги тугаб, янги дунё тизимига кирганидан далолат беради. Афтидан, бундай шароитда Эрон ва Лотин Америкаси давлатлари Америкага қарши идеалларни бирлаштириб, дунё сиёсатида ҳал қилувчи мавқега эга бўлиши мумкин.