Халқлар орасида олимларнинг борлиги Аллоҳнинг неъматидир. Уларнинг вафоти эса оғир мусибатдир. Зеро илм уларнинг вафоти орқали кўтарилади.

Олим ва донишмандлар жамиятда ҳурмат-эҳтиромга сазовор бир қатлам ҳисобланиб, жамиятдаги барча муаммолар айниқса олимлар ва тадқиқотчилар ёрдами билан ечилади. Мусулмон уммати учун олимларни эъзозлаш лозим. Олимларнинг ӯрни ва уларни қадрлаш ҳақида Қуръогни каримда кӯп ӣакидланган.

Ислом дини илм динидир. Юксак маданият фақат ислом биландир. Бу ҳақиқатни ҳозир кўпчилик эътироф этаётир. Илм-фан, маданият мусулмонлар орқали бутун дунёга тарқалди. Мусулмонлар диний илмлар билан бир қаторда табиий фанларда ҳам етук бўлишганлиги тарихдан маълум.

Халқ билан чиройли муносабатда бўлмоқ, мулойимлик ҳамда катталикларга ва озорларга сабр қилиш; мана шулар муросачилик деганидир. Муросасозлик борасида ҳадислар жуда кўп, бунинг дунё ва охиратда кўплаб фойдалари бор.

Ислом аҳлини дўст тутиш ва уни душманларини душман тутиш Ислом ақидасининг асосларидандир, ҳар бир мусулмонга мана шу ақидани ўзига лозим тутиши керакдир.

Исломда, унинг муқаддас китоби Қуръони каримда ахлоқ масаласига алоҳида эътибор берилган. Исломда олийжаноб ахлоқнинг энг муҳим тушунчалари таърифланиб, инсониятни уларга амал қилиш сари ундайди. Булар – эҳсон, кечиримли бўлиш, сабр-тоқат, ростгўйлик, ширинсўзлик, ота-онани, ўзидан катта ёшдагиларни ҳурмат қилиш, ор-номус, садоқат ва бошқалардир. Шу тарзда инсониятнинг бутун амалий фаолияти яхшилик ва ёмонликка ажралади.

Диний бағрикенглик мурувватли бўлиш, илтифот ва шафқат кўрсатиш асносида ҳақдан кечиш маъносини англатади. Бундай ҳақдан кечиш Аллоҳнинг ҳақларига тегишли ҳукмларда мавжуд. Балки инсон ўзини Аллоҳнинг ҳақлари олдида бағрикенгликнинг, яъни Аллоҳнинг ўз бандаларидан фазли ва эҳсони ила ҳақларидан кечишлигининг кенг майдони узра тургандек кўради.

Ислом ҳамиша инсонларнинг ўзаро дўст-аҳил яшашларини истайди. Ҳар бир шахс жамият манфаати ва саодати йўлида жон куйдирмоғи лозим. Ўшанда адолат қарор топади, кўнгиллар хотиржамлик туяди ва биродарлик ришталари мустаҳкамланиб, аҳиллик кучаяди. Бироқ ҳар бир шахс ўзи учун хоҳлаётган тинчлик, саодат ва бошқа яхши неъматларни биродарига ҳам чин дилдан тиламаса, бундай аҳил-иноқ жамият вужудга келмайди.

Бировнинг эътиқоди камситилиши, ҳақорат қилиниши, асрлар давомида эътиқод қилиб келаётган анъана ва қарашлари масхара қилиниши жамиятни пораканда қилади, тинчликка рахна солади, давлат тузумини емиради, ҳамжамиятни ларзага солади. Бинобарин, ақлий-ахлоқий жиҳатдан ҳам, қонуний тарафдан ҳам бунга асло йўл қўйиб бўлмайди. Инчунин, инсон учун энг муқаддас бўлган дини ва пайғамбари ҳақорат қилиниши ва камситилиши жиноят деб баҳоланиши лозим бўлади.

Динимиз Ислом таълимотида оилавий ҳаёт муқаддас ҳисобланади. Чунки, оила жамият биносининг ғишти, бир бўлагидир. Агар бинонинг ғиштлари соғлом бўлса, бино ҳам мустаҳкам бўлади, акс ҳолда бундай бино емирилиш ва қулаш хавфи остида қолади.