Нур томон йўл (1016)
Муборак Мулк сурасининг 1-5-ояти карималарининг шархи.
Меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ номи билан
Раҳмат пайғамбари Ҳазрати Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг руҳи покларига саломлар ва салавотлар бўлсин. Сиз азиз тингловчиларга салом билан, “Нур томон йўл” дастурининг навбатдаги сонида Қурони Каримдаги оятларнинг содда ва равон тафсири билан сизнинг хизматингиздамиз.
Олдинги дастурда Таҳрим сураси тугаши билан бу дастурда Мулк сураси оятларининг тафсирини бошлаймиз. Мулк сураси Макка сураларидан бири бўлиб, ўттиз оятдан иборат. Бу сура оятларида борлиқнинг келиб чиқиши, тавҳид мавзулари, ажойиб дунё тузуми, инсоннинг яратилиши, шунингдек, тирилиш ва золимларнинг қаттиқ жазоси ҳақида гап боради.
Аввал муборак мулк сурасининг 1 ва 2-ояти кармалари қироатига қулоқ тутамиз:
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِیمِ
«تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»، «الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِیزُ الْغَفُورُ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
1 - Қўлида мулк бўлган У зот улуғ, муқаддас бўлди. У барча нарсага қодирдир. 2 - У ўлим ва ҳаётини сизларнинг қайсиларингиз амалда яхшироқ эканлигингизни синаш учун яратгандир. У азиз ва ўта мағфиратлидир.
Инсонлар Аллоҳнинг зотини билишга қодир эмаслиги аниқ. Шунинг учун ҳам Қурьони карим турли сураларда Аллоҳ таолонинг сифатлари ва дунё ва инсон билан муносабатини танитади, шунда ҳеч ким Аллоҳ дунёни яратган ва уни ёлғиз қўйган деб ўйламайди. Дунёнинг мутлақ ҳукмронлиги ва мулки Аллоҳнинг қўлида ва Унинг иродаси дунёдаги барча мавжудотлар устидан ҳукмронлик қилади. Ҳеч нарса ва ҳеч ким унинг кучи ва ҳукмронлигидан ташқарида эмас. Давомийлик ва боқийлик фақат унга тегишли, қолган ҳамма нарса йўқ бўлувчи ва фано бўлувчидир.
Аллоҳ яратган жамики мавжудотлар ичида инсон қандай қарор қабул қилиши, қандай йўл ва усулни танлаши ҳамиша илоҳий синовдан ўтади. Бу танлаш ҳуқуқи унинг ҳаётининг бошидан то вафотигача давом этади.
Инсоннинг қадр-қиммати унинг танловига боғлиқ. Унинг танлови қанчалик қимматли бўлса, у шунчалик қимматлидир. Шуни таъкидлаш керакки, Аллоҳнинг назарида ҳаракат миқдори муҳим эмас. Аксинча, инсон ҳаракатининг мақсади ва мотивацияси ва унинг сифати унга қадр ва ишончлилик беради.
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Барча инсоний кучлар ва ҳукуматлар таназзулга ва ҳалокатга дучор бўлади. Бу ҳукуматлар устунроқ куч ёки кучлироқ рақобатчининг пайдо бўлиши билан йўқ қилинади. Бузилмайдиган ва енгилмас ягона ҳукмронлик Аллоҳнинг ҳукмронлигидир.
2. Ўлим йўқ қилишни англатмайди. Аксинча, бу Аллоҳ инсоннинг дунёвий ҳаётининг давомида яратган экзистенсиал масала ва бу дунёдан бошқа дунёга ўтиш йўлидир.
3. Ҳаёт ва ўлим ҳар бир инсоннинг ҳаётнинг паст-баландликларига, жумладан, бахтсизлик ва бахтига, муваффақият ва муваффақиятчсизликларига дош бера олиш қобилияти яққол намоён бўлиши учун одамларни синовдан ўтказадиган майдондир.
Энди муборак мулк сурасининг 3 ва 4-ояти кармалари қироатига қулоқ тутамиз:
«الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَا تَرَى فِی خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ»، «ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خَاسِئًا وَهُوَ حَسِیرٌ»
Ояти карималар қуйидагича таржима қилинган:
3 - У етти осмонни табақама-табақа яратгандир. Роҳманнинг яратганида ҳеч тафовут кўрмассан. Қайта назар сол! Бирор камчилик кўряпсанми? 4 - Сўнг такрор-такрор назар сол, назар сенга истаганини топа олмай, ҳорғин- чарчаган ҳолда қайтади.
Аллоҳ инсонни яратилиш тизимини ва дунёнинг чексиз ҳажмини диққат билан ўрганишга таклиф қилади. Ернинг барча улуғворлиги, тоғлар, ўрмонлар, океанлар ва ердаги турли жонзотлар билан бу ояти карималар инсондан боши устидаги осмонга қарашни сўрайди ва Аллоҳнинг чексиз қудратидан бошқа ким бу чексиз дунёни яратишга қодирлигини билиш учун уни қайта-қайта ўрганиши керак?!
Атом ва унинг зарралари каби жуда кичик ва микроскопик мавжудотлардан тортиб, катта юлдузлар каби улкан осмон жисмларигача, уларнинг барчаси мустаҳкам ва барқарор тартиб асосида яратилган. Қизиғи шундаки, инсоният билимининг ривожланиши ва тараққий этиши билан бирга унга ҳар куни дунё тизимларининг янги тизими очилади.
Айтиш жоизки, материалистлар динни инсоният жаҳолатининг маҳсули деб ҳисоблаб, илм-фаннинг ўсиши ва ривожланиши билан диннинг инсоният жамиятидан узоқлашишига ишонишади. Аммо бу оятлар уларнинг фикрига зид равишда инсониятни дунё мўжизаларини ўрганишга, илм кўламини оширишга чорлайди, шунда унинг Аллоҳ таолонинг илм ва қудратига бўлган иймони янада мустаҳкамланади. Дарҳақиқат, бу оятларда ақл аҳлидан кофирлар ва инкорчилар билан яратилиш оламининг буюклиги ҳақида баҳслашишлари сўралади, бу ҳайратланарли тизим режа ва режасиз, онгли ва қодир ижодкорсиз кўр-кўрона тасодиф маҳсули бўла оладими?! деб сўрайди
Бу ояти карималардан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Дунёнинг яратилиши Аллоҳнинг инояти ва раҳм-шафқатига асосланган эди; На махлуқлар Аллоҳ уларни муқаррар равишда яратишга ҳақли эмас эдилар, на Аллоҳ уларни ўзининг эҳтиёжларини қондириш учун яратишга муҳтож эмас эди.
2. Тартибнинг далили Қуръон оятларида кўп зикр қилинган илоҳий далиллардан биридир.
3. Дунёда мавжуд тузум яхши тизим бўлиб, яратилиш тизимида ҳеч қандай нуқсон ёки камчилик йўқ.
4. Зилзилалар, тошқинлар, бўронлар, қурғоқчилик каби баъзи табиат ҳодисаларига бир неча бор диққат билан қарасак, бу ҳодисалар дунёда ёвузлик ва тартибсизликларнинг мавжудлиги билан боғлиқ эмаслигини билиб оламиз. Аксинча, у одамлар ундаги самарали омилларни диққат билан билиши ва унинг механизмларига мослашиши керак бўлган тизимни ифодалайди.
Сўнгда муборак мулк сурасининг 5-ояти кармаси қироатига қулоқ тутамиз:
«وَلَقَدْ زَیَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُومًا لِلشَّیَاطِینِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِیرِ»
Ояти карима қуйидагича таржима қилинган:
5 - Ва дарҳақиқат Биз яқин осмонни чироқлар билан зийнатлаб қўйдик ва у (чироқ)ларни шайтонларга отиладиган нарса ҳам қилиб қўйдик. Ва у(шайтон)ларга олови қизиб турган жаҳаннамни тайёрлаб қўйдик.
Олдинги ояти карималарда борлиқнинг буюклигини, осмоннинг қатламлилигини ифодаловчи етти осмон ҳақида гапирган эдик. Бу оят шундай дейди:Сиз кўриб турган юлдузлар осмоннинг энг паст қатламидаги барча юлдузлар бўлиб, улар сиз учун тунда гўзал чироқдек порлаб, бошингизни ёритади. Масалан, Сомон йўли галактикаси тунги осмондаги энг қизиқарли ва ажойиб ҳодисалардан биридир.
Ҳатто ерга келаётган самовий метеорлар ҳам Аллоҳнинг назорати ва кучидан ташқарида эмас. Улар орқали Аллоҳ осмонга бостириб кирмоқчи бўлган ёвуз мавжудотларни йўқ қилади, метеоритларнинг ёнаётган олови эса уларни йўқ қилади. Биз “Саффот” сурасининг 7 ва 8-оятларида зикр қилган мавжудотлар.
Бу ояти каримадан қуйидагиларни ӯрганамиз:
1. Дунё тузуми аниқ ва мустаҳкам бўлиши билан бирга алоҳида бир гўзалликка эга бўлиб, Аллоҳ таоло еру осмонни яратишда зийнат ва гўзалликка алоҳида эьтибор берган.
2. Бу дунёда борлиқ тизимига кириб, уни бузишни ният қилган ёвуз мавжудотлар бор. Аммо улар илоҳий иродасига қарши ожиз ва метеоритларнинг оловли ўқлари билан йўқ қилинади.
Ушбу дастурни якунлаш билан сиз азизларни улуғ Тангрига ҳавола қиламиз ва фикр ва таклифларингизни кутиб қоламиз. Хайр. Саломат бўлинг.
