Pars Today

د تهران د پښتو خپرونې خوږو مینه والو په دې شیبو کې د کال د شعار یعني د انفلیّشن د کنټرولولو او د تولید د ودې په مناسبت د لړۍ له ننني اتم مطلب سره ستاسو په خدمت کې  یوو، هیله ده داستفادې وړ مو  وګرځي.

 دوستانو د اسلامی انقلاب معظم لارښود د ۱۴۰۲لمریز کال شعار د تولید وده او د انفلیّشن  کنټرولول  نومولی دی . انفلیّشین د ایران  پر اقتصادی مشکلاتو  یو ا غیزشیندونکی عامل دی .

دوستانو په تیر مطلب کې مو د  پیسو د پرسوب یا انفلیّشن  د مفهوم ،د ایران په اقتصاد کې دانفلیّشن د اوج په باب درسره وغږیدو،په هغه مطلب کې  د ایران په اقتصاد کې  انفلیّشن له ۱۳۱۰ څخه تر ۱۳۳۰  کال پورې  په مودې کې په مختصر توګه  وارزول شو، او په دغه  ننني مطلب کې  هم له ۱۳۳۰لمریزکال څخه د اسلامی  انقلاب تر بریالیتوب پورې  انفلیشن ارزوو.

د ایران د اقتصاد د انفلیّشن پنځم پړاؤ  له ۱۳۳۱کاله تر ۱۳۵۰لمریز کال پورې شمیرل کیږي.  ددغه پړاؤ په لومړنیو کې بیا بیّې د کوریا دجنګ  او د تیلو  د صنعت دملی کیدا او د ایران د بندیزونو له امله د اسعاري مشکلاتو او ترینګلتیاؤ  له امله د نړیوال انفلیّشن تر اغیزو لاندې زیاتې شوې.  په دوام کې د امریکا په مالی مرستو پسې،هیواد ته دتیلی عایداتو پپچکاري کیدا،د نوټونو خپریدا،د تازه تاسیس شوي بانکونو مقابله او د کریډیټونو پراختیا، د پانګونې  او د پانګې د بیرته اخستو ترمینځ وخت یا موده ، او  داقتصادي مدیریت کمزورتیا ددې لامل شوي چې د پرانیستو دروازو د سیاست له اعمالیدا سره سره،د بیّیو دزیاتیدا بهیر دوام وموند. له ۱۳۳۹کاله تر ۱۳۳۸ کال په پړاؤ کې د کریډيټونو په محدودیټ، دناانډوله بودجې په منظمونې او د وارداتو په کونې مشتمل اقتصاد دتثبیتونې سیاست اعمال شو چې نتیجه ئې د هیواد پر اقتصاد د بحران او ځوړتیا واکمنتیا وه .  داقتصادي تثبیت   پروګرام  موخه ، دبانکي کریډيټونو د ودې زر کمیدا  او د خلکو د پیرودنې د قدرت  محدودوولو او په نتیجې کې د بیّیو د ودې او دغوښتو د زیاتیدا مخنیوي ؤ.

د ۱۳۴۱کاله تر ۱۳۵۰ کال پورې موده، د بیّو د نسبي ثبات او داقتصادي روڼتیا د بیرته ستنیدا پړاؤ  دی. له ۱۳۴۲لمریز کال څخه  پانګونې  وهڅول او بانکي کریډيټونه هم پراخ شول   او د اقتاصدي فعالیتونو د رونټیا لازیاتې زمینې برابرې شوې .  له ۱۳۴۷کاله تر ۱۳۵۱پورې په کلونو کې  یعني  د څلوم عمراني پروګرام د اجرا پړاؤ،د بیّیو ډيریدا لازیاته شوه چې  غوره دلیلونه ئې   دتولید او وچکالۍله امله د کرهڼيزو محصولاتو د وړاندې کولو کمښت، د مهاجرت د چټکتیا له امله د هستوګنې د ځایونو کمښت  او  دهستوګنې د  ځایونو بده وضع، او د حکومت د عایداتو دتامینولو د رودې  او د حکومت د انبساطي کریډیټ او  د پیسو سیاستونه   دي .

شپږم پړاؤ هم له ۱۳۵۱کاله تر ۱۳۵۷لمریز کال پورې  پړاؤ دی .  په ایران کې په دغه پړاؤ کې د انفلیّشن د اندازې زیاتیدا چې  د ۱۳۴۰لسیزې له وروستیو څخه په محدود ډول پیل شوې وه، د ۱۳۵۰لمریزې لسیزې په لومړیو کې  او په خاصه توګه له ۱۳۵۲کال څخه د هیواد دتیلی عایداتو په اوڅاره زیاتیدا سره  زیاته  شوه . تر دغه تاریخ پورې د اسعاري  سرچینو کمښت، د هیواد عمراني پروګرانو په اجرا کې  ترټولو مهم محدودیّت ګڼل کیدۀ. د حکومت د مالی امکاناتو  د پراختیا او د تیلی عایداتو بې مخینې زیاتیدا، د هیواد د پراختیا ترټولو لوي محدودیّت  ختم کړ او د هیواد د بیخ بینائيو د بیا رغاونې د شتمنیو او عایداتو د ویش  د بیلګې د عادلانو کولو او دتولیداتو د  لازیاتې ودې دترلاسه کولو لپاره  یو مناسبب فرصت  رامینځةکړ. خو د وخت حکومت د پنځم عمراني پروګرام په لور نیونې کې له اساسی بیا کتنې پرته ، یوازې  د موخو په بدلولو سره ، دتیلو له پلورنې څخه د ترلاسه شوو زیاتو عایداتو په بې ځایه مصرف سره د پروګرام زیاتولو  او کمیّت ته مخه کړه.د حکومت د بودجې دعمراني او روانو کریډیټونو چټکه وده،د بانکي سسټم د کریډیټ له زیاتیدا سره په یووخت،په یوې محدودې مودې کې  اغیزشیندونکي  غوښته ډ يره زیاته کړه. له بل بلوه د هیواد  تولیدي امکاناتو  او ظرفیّت د موجوده غوښتې  دتامینولو توان نه درلود او په عین حال کې  ئې د تخنیکي،بیخ بینائي  او د وخت د محدودیتونو په علت د ټولنې د تولیدي قدرت  د براختیا او په زیږؤنکو بانګو  د تیلو د ډيرو زیاتو عایداتو دبدلولو امکان  نه ؤ.پر دې داساس  د غوښتې او وړاندې کونې ترمینځ نا انډولتیاد انفلّیشن د  ډيرو دباؤنو د پڼځیدا او  د بیّو د عموي سوئې د زیاتیدا سبب شوه.

  د شیانو او خدماتو لپاره دغوښتې چټکه وده پانګونې د هڅونې لامل شوې  او د تولید د عواملو لپاره د غوښتنې  زیاتیدا  د تولید  دلګښتونو دزیاتیدا سبب شوه او په دې توګه  غوښتې د دباؤ له امله په انفلیّشن د لګښت د فشار په علت  انفلیّشن زیات شو . د وخت حکومت  د پیسو له پړسوب یا انفلّیشن سره د مقابلې لپاره  او د بیّو د دوامدارې زیاتیدا د بدلولو لپاره ، د متضاد پيسو او مالي پالیسیو د نشتوالي له امله،پالیسۍ لکه د اړتیا وړ توکو او خدماتو واردات،د مصرف سبسیډي ورکول،او د قیمتونو جبري کنټرول او ثبات ته مخه کړه چې طبعا د هیواد د ریشه اي او بنیادی انفلیّشن  دکنټرولولو جوګه نه وه.په دغه پړاؤ کې د وارداتو له ډيرې زیاتیدا سره سره،رامینځةشوي  اضافی غوښتې جبران نه شوې او د لازیاتو وارداتو له لارې د وړاندې   کونې د زیاتیدا امکان  هم د بندرونو د ظرفیّت،د ترانسپورټي چینلونو او د هیواد د ارتباطي امکاناتو د محدودیّت په دلیل

موجود نه وو.له هیواده د هیواد داړتیاوړ مصرفی  او واسطه اي شیانو غوره برخې پر تامینولو او د هیواد داقتصاد پر اړوندوالری سربیره سبب شوی څوپه نړیوالو بازارونو کې د بیّو تر زیاتیدا پورې ئې ایران ه د وارداتي انفلیّشن په بڼه غزیدلی  او د پړسوب دباؤنه زیاتوي .

  د  صنعتی محصولاتو په تولید او ویش  کې د صنعتي محصولاتو په تولید او ویش کې د انحصار او نیمه انحصارونو شتون،د ویش ناخوښ وضعیّت،له انساني ځواک،د ارتباطي چینلونو،ارنژۍ او ناانډوله ویش او د ودانیو له موادو او مصالوسره سره اړونده تنګڅې او د بیخ بینائي تاسیساتو محدودیّت، په دغه پړاؤ کې د انفلیّشن په زیاتیدا کې نور اغیزشیندونکي عوامل وو.که څه هم په ۱۳۵۴لمریز کال کې د بیّو د کنټرولونکي سیاست اعمالولو تر یوه حده د انفلّیشن ډیروالی  کم کړ،خو د بیّیو د کنټرول د دباؤپه کمیدا سره،بیا د بیّیو د زیاتیدا بهیر  ډير زیات شو، داسې چې به ۱۳۵۵ لمریزکال کې د پیسو او مالی پراختیائي سیاستونو او د حکومت د انفلّیشن ضده اقداماتو له کمیدا سره سره د بیّیو ګرافونه په اوڅاره توګه زیات شول . د ۱۳۵۶لمریز  کال په لومړیو کې د بیّیو د ډيرې زیاتیدا شاهدان  وو او د کال له مینځیو  څخه  دلومړنۍ ځوړتیا اغیزې ، ښکاره او د کال تر وروستیو پورې لازیاتې شوې . په ۱۳۵۷لمریز کال کې  اقتصادي ځوړتیا لا زیات اړخونه غوره کړل او د  اسلامی انقلاب په اوج سره ، پانګونې او  او تولید ډير کم شو او اقتصادي ځوړتیا هم ډیره زیاته شوه.

په کلي توګه،  له ۱۳۳۹کاله تر ۱۳۴۸ کال پورې په پړاؤ کې په متوسط ډول یعني  د وارداتو په ځاي دسټراټژۍ دغوره کولو پړاؤ  یو رقمي دی. له ۱۳۴۹کاله تر ۱۳۵۷کال پورې په مودې کې  دتیلو دعایداتو  زیاتیدا او د تیلو د بیّو  لوړتیا سره  په یووخت  شوه. دغه کلونه کارو بار ته دحکومت په پراخې واریدیدا سره  اوله دې سره په یووخت  د حکومت د بودجې د خسارت   زیاتیدا هم رابرسیره شوه. په دې مودې کې د انفلّیشن مینځنۍ کچه 12فیصده ده؛ که څه هم د 1356  لمریز کال انفلّیشن د ایران په تاریخي پړاؤنو کې  د انفلّیشن یو اوج  دی.

          دوستانو په  ورپسې مطلبونو کې د اسلامی انقلاب له بریالیتوب وروسته د انفلیشن او  دهغو د علتونوپه باب درسره غږیږو،نو  ددغه نننی مطلب وخت هم همدومره ؤاو  تربل مطلب پورې مو په نیاؤمن خدای سپاروو......

 (سیماب)

*******************************************************************************************************************************************************