Մեկնաբանություն. Երկարաձգվել է Իրանի և ՄԱԳԱՏԷ-ի միջև տեխնիկական փոխըմբռնման հուշագրի ժամկետը
Եվրամիության արտաքին քաղաքական ծառայության գլխավոր քարտուղարի տեղակալ Էնրիկե Մորան Իրանի և Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության միջև տեխնիկական փոխըմբռնման հուշագրի ժամկետի երկարաձգումը լավ լուր որակելով ողջունել է այն: Նրա իր թվիթերյան միկրոբլոգում գրել է.«Այս փոխըմբռնումն ավելի մեծ հնարավորություն է ստեղծում Վիեննայում համաձայնության գալու համար»:
Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին երկուշաբթի օրը կայացած մամուլի ասուլիսում տեղեկացրել է, որ Իրանի և ՄԱԳԱՏԷ-ի միջև փոխըմբռնման հուշագրի ժամկետը երկարաձգվել է մինչև 2021 թվականի հունիսի 24-ը:
Գրոսսիի խոսքով՝ ժամանակավոր երկկողմ տեխնիկական փոխըմբռնման հետ կապված համաձայնությունը ձեռք է բերվել 2021 թվականի փետրվարին՝ Թեհրանում:
«Առաջին հերթին՝ Թեհրանի տարբեր վայրերում մեր տեխնիկական սարքավորումների հավաքած տեղեկությունները կշարունակեն պահպանվել: Երկրորդ հերթին՝ սարքավորումները, ստուգման և մոնիտորինգի գործողությունները, որոնց շուրջ մենք պայմանավորվել ենք, կշարունակվեն մինչև հունիսի 24-ը», հավելել է Գրոսսին:
Անցյալ տարի Իսլամական խորհրդարանն ընդունեց օրենք, որն Իրանի կառավարությանը պարտավորեցնում է հակաիրանական պատժամիջոցների չչեղարկվելու դեպքում, դադարեցնել լրացուցիչ արձանագրության շրջանակում Իրանում ՄԱԳԱՏԷ-ի կողմից ստուգումների անցկացումը:
Իրանը երեք ամիս ժամանակ էր տվել ՄԱԳԱՏԷ-ին և 2021 թվականի մայիսի 22-ը հայտարարել էր որպես այդ ստուգումների վերջնաժամկետ:
Թվում է, որ Իրանի և ՄԱԳԱՏԷ-ի նոր տեխնիկական համաձայնագիրը ձեռք է բերվել 4+1 խմբի միջնորդությամբ, Վիեննայում ՀԳՀԾ-ի համատեղ հանձնաժողովի տարբեր նիստերի անցկացման շրջանակում Իրանի և ԱՄՆ-ի միջև համաձայնության հասնելու հնարավորություն ստեղծելու նպատակով:
Հաշվի առնելով ՀԳՀԾ-ի համատեղ հանձնաժողովի վերջին նիստից հետո հրապարակված լուրերը, թվում է, որ վերջին շաբաթներին զգալի առաջընթաց է գրանցվել ԱՄՆ պատժամիջոցների չեղարկման և Իրանի կողմից իր պարտավորությունների կատարմանը վերադառնալու հարցում: ՀԳՀԾ-ի վերականգնման բանակցությունների գործընթացի կապակցությամբ Արաղչին ասել է «Կան նշաններ, որ Միացյալ Նահանգները վերադառնում է ՀԳՀԾ, սակայն բանակցությունները շարունակվում են: Եթե Իրանի դեմ ԱՄՆ-ի բոլոր պատժամիջոցները չեղարկվեն և դա հաստատվի Թեհրանի կողմից, Իրանը կվերադառնա ՀԳՀԾ-ով ստանձնած իր միջուկային պարտավորությունների լիարժեք կատարմանը»:
Ի դեպ Իրանի և ՄԱԳԱՏԷ-ի միջև տեխնիկական փոխըմբռնման համաձայնագրի ժամկետի երկարաձգման վերաբերյալ Եվրամիության դրական դիրքորոշումը վկայում է այն մասին, որ Բրյուսելը մտահոգված է Վիեննայում ընթացող բանակցությունների ձախողման և արդյունքում ՀԳՀԾ-ի տապալման հարցով:
Այդ մտահոգությունն առավելաբար եվրոպացիների, հատկապես իմաստավորվում են Եվրոեռյակի (Ֆրանսիա, Գերմանիա, Բրիտանիա) , անվտանգության , քաղաքական ու տնտեսական շահերի շրջանակում:
Եվրամիությունը և Եվրոեռյակը բազմիցս հայտարարել են, որ հաշվի առնելով ՀԳՀԾ-ի հիմնական դերը տարածաշրջանային ու միջազգային խաղաղության ու անվտանգության պահպանման հարցում, ցանկանում են պահպանել այս համաձայնագիրը և խոստացել են, որ ամեն ինչ կանեն այն գործադրելու համար:
Այնուամենայնիվ եվրոպացիները ԱՄՆ-ի ճնշումների և անհրաժեշտ կամք չունենալու պատճառով, հրաժարվեցին կատարել ՀԳՀԾ-ով ստանձնած իրենց պարտավորությունները և գործարկել Իրանի հետ ֆինանսական ու առևտրի մասին INSTEX մեխանիզմը:
Իրանն արձագանքելով եվրոպական երկրների թերացումներին, հինգ փուլում կրճատեց ՀԳՀԾ-ով ստանձնած պարտավորությունները: Այժմ Եվրամիությունը և Եվրոեռյակը հուսով են, որ Վիեննայի բանակցությունները կարդյունավորվեն և ենթահող կստեղծվի ՀԳՀԾ-ն պահպանելու համար: Այնուամենայնիվ դա չի նշանակում, որ Իրանը կմոռանա ՀԳՀԾ-ով ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու հարցում եվրոպացիների թերացումները:
