Аллоҳ таоло инсонни шундай яратганки, фитрати ва ички дунёсидан келиб чиқиб ҳақиқатни англаш учун интилади ва доим ўзининг ушбу юқотган нарсасини топиш учун турли ва хилмахил мавзўлар ва турли заминалардаги масалаларни ҳал этиш ва вужудга келган саволларга жавоб топиш билан шуғулланади.

Азиз тингловчилар бугунги дастуримизда Қуъони каримда улардан асҳобул-қария деб тилга олинадиган бир гуруҳнинг саргузашти ҳақида сўҳбатлашамиз. Аллоҳ таоло Ёсин муборак сурасининг 13 ояти каримасидан бошлаб 29 ояти каримасигача албатта иймон аҳли ва донишмандлар учун ушбу достонни эшиттиш арзигўли ва ибрат-намунага айланаши мумкин бўлган Асҳобул-Қария номли бир достонни келтиради.

Ўтган дастуримизда Бақара муборак сурасидан мунофиқлар ҳақида қуръоний бир мисолни келтирган эдик. Бугунги дастуримизда ҳам мунофиқлар ҳақида келтирилган бошқа мисолни Бақара муборак сурасининг оятидан келтирамиз.

Инсонлар иллоҳий фитрат номи унвонида муштарак бир хусусиятга эга бўлишади, лекин ақл, фикрий истеъдод ва ҳушерлик нуқтаи назаридан эса бир хел характерга эга бўлишмайди.

Аллоҳ таъоло ҳам Ўзининг муборак Каломи -- Қуръони карим, Анбиё муборак сураси, 10 ояти каримасида одам фарзандини ақл-заковат юритишга даъват этади: "Дарҳақиқат, Биз сизларга бир Китоб --Қуръон нозил қилдикки, унда сизлар учун зикр (яъни шаъну шараф) бордир. (Чунки у сизларнинг тилингизда нозил қилинди.) Ақл юргизмайсизларми?"

Саодатдеганида абадий лаззатларга етишмоқ тушунилади. Ана шу абадий лаззатлардан мунтазам равишда баҳраманд бўлган киши бахтли-саодатли инсон ҳисобланади. Қуръон нуқтаи назаридан инсон вужудидатурли моддий ва маънавий тамойиллар йиғиндиси жамланган. Инсон одатда ўзининг моддий ва шахсий ҳаётига тегишли бўлган майлларни яхши англайди.

Қуръоний ўхшатишларнинг баён усули ва уларда сўзларнинг танланиши диққатга сазовордир.

Қуръони карим инсониятнинг маънавий, моддий, ижтимоий ва шахсий эҳтиёжларини таъминлайдиган осмоний китобнинг охирги нусхасидир. Қуръон ўзининг яратувчанлик таълимотларида, инсонга саодат ва хушбахтлик йўлини кўрсатади.

Қуръон таълимотига кўра илоҳий дастурлар инсоннинг яратилишидан кўзланган мақсадга эришишга хизмат қилади.

Аллоҳ   кечиримли  бўлиш билан  биргаликда, бандаларининг   хатоларини   кўриб, кўрмасликка  олади.  Қуръони каримнинг  кўпгина  ояти карималарида   Парвардигорнинг  бу  сифотлари  таъкидланиб,   бандалардан  ҳам   бошқаларга нисбатан   кечиримли  бўлиш   талаб қилинади.

Қуръоний    ўхшатишларнинг    баён   усули  ва   уларда   сўзларнинг    танланиши  диққатга  сазовордир. Ҳаким  зот  бўлган   Аллоҳ  таъоло   бу  ўхшатиш  ва мисолларни   одамлар   қалби  ва   зеҳнига   яхшироқ    ўрнашиши  учун    таъсирли  бир    тарзда    баён    этган.

Аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак, Қуръон инсоннинг саодатга эришиш йўлларини муҳайё этадиган, ёҳуд аксинча унинг бахтли ҳаётига тўсиқлик қиладиган масалаларни баён айлаган.

Қуръони карим одамларни ижтимоий муносабатларда хайр-эҳсон қилиш ва чиройли одоб-аҳлоққа даъват этади. Иқтисодий соҳада рибо ва тарозидан уриш каби жузъий ҳолатлардан қайтариш ҳам ислом таълимотида унутилмаган.

Қуръон нозил бўлган пайтдан бугунгача кўп асрлар ўтди. Табиийки, замонлар ўтиши билан кишиларнинг сўзлашув услубида ўзгаришлар юзага келади. Кишиларнинг ҳаёт ҳодисаларига нисбатан дунёқарашлари ҳам ўзгаради.

Инсон Аллоҳнинг каломидан ўз маънавий оламини бойитади, бу ҳаётбахш булоқдан руҳий чанқоқлигини бартараф этади. Қуръони каримнинг жозибали каломи туфайли одамзод борлиқнинг буюк Халлоқи билан алоқа пайдо қилади, илоҳий билимнинг уммонидан баҳра олади ва моддий дунё тўзоғидан нажот топади.

Ҳақиқатан ҳам доно ва зукко шахс сўзларини шароитга қараб баён этиши лозим ва агар бутпарастлар маъбудларининг сустлиги ва заифлиги ҳақида борса, сустлик ва заифликни ифодаловчи масални келтириш зарур.

Билим ва илмларнинг баъзилари турли мафҳумларга асосланади. Мафҳумларнинг ўз номидан маълумки, тажрибага эмас балки ақлоний ва зеҳний матлаблар доирасида қарор олади.

Ҳар бир жамиятнинг муҳим бойлиги ушбу жамиятда яшайдиган шахсларнинг бирбирига нисбатан ишонч ва эътиқод қилишларидир. Одатан ҳар бир жамиятнинг паркандаликдан қутқарадиган ва занжир каби бирбирига боғлайдиган нарса ана шу ишонч ҳисобланадики, кенг миқёсда ҳамкорлик ва ижтимоий ҳамдиллик таянчи ҳисобланади.

Инсониятнинг қобилияти ҳақни қабул қилиш ва ҳақиқатни дарк этишда бир хил эмас. Баъзилар бир латофатли ишра, бир қисқа ва муъжаз калом билан ҳақиқатни яхши дарк этишади. Фақат бир зикр этиш ва таъкидлаш уларни уйғотади. Бир мавъиза ва бир панд-насиҳат уларнинг руҳларида бир тўфонни вужудга келтиради. Ҳолбуки, баъзи шахсларэса, энг қаттиқ хитоб ва далиллар ҳам ва энг житддий панд-насиҳатлар ҳам уларнинг вужудларига озгина таъсир ҳам етказмайди ва бу эса содда бир масала эмас.

Ислом дини азиз пайғамбари (с)-нинг 23 йиллик рисолатларининг инсоният учун кеотирган армуғони Қуръони Карим бўлди. Бу самовий китобни Пайғамбари Акрам саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ўзлари ижод этганлари йўқ. балки ваҳий оламидан нозил бўлган каломдир. Халқ қанчаки, Қуръонни мутолиа этсалар, ўз моҳиятини қулдан бой беришмайдилар. Кимки, садоқатдан ва ҳақиқатни дарк этиш юзасидан бу китобга мурожаат этса, йўлини топади ва ҳидоят ва садоқат йўлида қарор олади.