شهید اوینی،هغه ایرانی مفکر چې باید وپیژندل شي/ د هغه ژوند او افکارو ته یوه کتنه + عکسونه
"یو هنرمند باید د درد سړی وي، او دا درد نه یوازې د هنر د ښکلا او پاکوالي سرچینه ده، بلکې د انسانیت اندازه هم ده. بې درده انسان هنرمند نه دی او نه هم انسان دی.»
پارس ټو ډی راپور ورکوی سید مرتضی اوینی" ایرانی مستند فلم جوړونکی، انځورګر، ژورنالیست، لیکوال او د "اسلامی سینما" نظریه ورکونکی و چې په دې لیکنه کې یې د ژوند او افکارو په اړه خبری کوو
سید مرتضی اوینی د ۱۳۲۶ لمریز کال په وږی میاشت کې د ایران په رې ښار کې زېږېدلی دی. د لومړنیو اوکالج زده کړو له بشپړولو وروسته د تهران پوهنتون د ښکلو هنرونو پوهنځي ته د معمارۍ د محصل په توګه داخل شو.
داسلامي انقلاب له برياليتوب وروسته يې معمارۍ څنګته کړه او د انقلاب له اړتيا سره سم يې د فلمونو په جوړولو پيل وکړ . هغه د ۱۳۶۲ کال په پای کې خپل مطبوعاتي فعالیتونه او په عین وخت کې یې د ایران پر وړاندې د عراق د جګړې په محاذونو کې ګډون او د جګړې په اړه د مستند فلمونو جوړول پیل کړل .
هغه په دې موده کې، د سینما، هنر، نړیوال کلتور او د مختلفو مسلو سره د مقابلې په اړه فکر کاوه. د آويني د څېړنو، بحثونواو لیکنو ټولګه په هنري میاشتیزه کې خپره شوه او وروسته د اینه جادو په کتاب کې راټوله شوه، چې د هغه د مقالو او فلمي کتنو لومړی ټوک دی.
سید مرتضی اوینی د ۱۳۷۲ کال د اوری د میاشتې په ۲۰ نیټه د روایت فتح د مستند او تلویزن فلم د جوړولو په وخت له جنګه د پاتی شوی مایین له امله شهیدشو.
د انتقادي لینز په مرسته یې د فلسفې، هنر، سینما او داسې نورو په برخه کې مشهور اثار جوړ کړي او د ده په اثارو کې درې مشهور کتابونه دي:
د اسلام د ګران پیغمبر حضرت امام حسین علیه السلام د ازادۍ او انصاف غوښتونکی لمسی د شهادت په باره کښې د « وینې فتح » کتاب .
د لویدیځ د بنسټیزو ننګونو په تحلیل کې "د لویدیځ تمدن پراختیا او بنسټونه" کتاب
د رسنیو په تحلیل کې د "جادو عکس" کتاب
هنر او ژمنتیا
د ده په وينا: هنرمند بايد له خود غرضۍ څخه پاک وي، خو په عين حال کې هنر هم هماغه ټولنيز مکلفيت دى. ځکه چې د انسان وجود د ژمنتیا په څیر دی، او هنر، د انسان د څرګندولو په توګه، له ژمنتیا څخه خالي نه دی."
"یو هنرمند باید د درد سړی وي، او دا درد نه یوازې د هنر د ښکلا او پاکوالي سرچینه ده، بلکې د انسانیت اندازه هم ده. بې درده انسان هنرمند نه دی او نه هم انسان دی.»
لویدیځ د شهید اوینی له سترګو څ
سید مرتضی او غربي مطالعات
د شهید اویني د شخصیت په مختلفو اړخونو کې له دقیقیت معلومیږي چې هغه په اسلامي مسایلو او تعلیماتو پوره پوهه درلوده او د ادب په ډګر کې یې د کلونو کلونو مطالعې او څیړنو هغه یو تکړه لیکوال وګرځاوه چې قلم او نثر یې یو تکړه لیکوال و. د هغه تر ټولو ښه شاهد دی. د دې تر څنګ سید مرتضی په تصوف او فلسفه کې هم ښه مهارت درلود او د نړۍ له فلسفی مکتبونو سره پوره آشنا و. په مقایسه کې، اوینی د اسلامي نظریاتو څیړنه کړې او د نورو مکتبونو له نظرونو سره یې پرتله کړې. په غربي څېړنو کې يې د اساساتو د بيانولو په ترڅ کې يې کمزوري ټکي په ګوته کړل او په بېلابېلو برخو کې يې د هغې د منفي پايلو د حل لارې چارې وښودلې.
اسلامي انقلاب او لويديځ نړيوال نظم
د نړۍ د نظام د حقایقو په بیانولو کې شهید اویني لیکي:
"د نړۍ د تسلط دا سیسټم، له اقتصادي نظره، د نړیوال بانکداري سیسټم سره چې سر یې د وال سټریټ په پای کې دی، د نړۍ ټول اقتصادي بدلونونه کنټرولوي، او ډالر د ټولو پیسو معیار دی. له سیاسي لحاظه د نړۍ د تسلط دغه نظام د امریکا د واکمنۍ سره یو واحد نظام دی. دا د نړۍ تسلط نظام د خپلو معنوي او حسي تمایلاتو له لارې انسانان غولوي.
بیا شهید اوینی د اسلامی انقلاب په سریزه کې وویل: اسلامی انقلاب د پیړیو له زوال وروسته د بشر تاریخی پاڅون دی. نو ځکه یې موخې هېڅکله اقتصادي، ټولنیز او سیاسي نه وي. دا یو کلتوري انقلاب دی. ... دا انقلاب له داسې فکر څخه سرچینه اخلي چې د عقلیت پر بنسټ نه، بلکې په وحی باندې ولاړ دی.
