ګلونو اوریدونکو زمونږ سلامونه ومنئ . د تاریخ له یوې بلې پاڼې سره ستاسو په خدمت کې یوو په دغه برخه کې به د نن ورځې مهمې تاریخي پیښې درته وجاجوو. نن د نهې ورځ یا سه شنبه د ۱۴۳۸ هجري قمري کال د صفرې دمیاشتې دوه ویشتمه ، د ۲۰۱۶ میلادي کال د نومبر دوه ویشتمه او د ۱۳۹۵ کال د لیندې د میاشتې دوهمه نیټه ده .

اته سوه نه کاله پخوا په داسې ورځ د ۶۲۹ هجري قمري کال د صفرې  په دوه ویشتمه  عراقي حدیث پیژاندی او عالم ابن نقطه  په بغداد کې وفات شو هغه له ماشوموالي له حدیثو سره ډیره مینه لرله او د حدیثونو د اوریدلو لپاره یې لرې لرې سفرونه وکړل.  هغه په دې خاطر خراسان  شام او مصر ته لاړ  او د حدیثونو د راغونډولو په ترڅ کې یې  ډیر شاګردان هم وروزل  چې له خپل استاده یې پریمانه حدیثونه نقل کړې دي .  د ابن نقطه په شاګردانو کې ابن عساکر یاودلی شو او په اثارو کې یې « الاستدراک » کتاب ته اشاره کولی شو .

×××××

۲۱۲ کاله پخوا  د ۱۲۲۶کال د صفرې یا  چورۍ د میاشتې په  دوه ویشتمه نیټه  میرزا محمد باقر خوانساري په خوانسار کې وزیږیده . میرزا محمد باقر بن میرزا زین العابدین  د دیارلسمې او څوارلسمې هجري قمري پیړۍ لوی عالم دی  هغه یو اصولي فقیه ،   رجالي محدث،  او لوی ادیب او څیړاندی و . او په اصفهان کې یې د عملي مذهبي چارو مشري په غاړه لرله . د هغه په درس کې ډیر تکړه استادان لکه شیخ الشریعه اصفهانی ،  سید ابوتراب خوانساري او سید محمد کاظم یزدی او نور موجود وو  دهغه په اثارو کې احسن العطیه ،  د لمعې په  شرحې لمن لیک، قرة العین ، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات ته اشاره کولی شو .

××××××

111 کاله پخوا  د ۱۲۴۸ هجري لمریز کال د لیندې د میاشتې په دوهمه  د مشروطه غواړو  دوه عالمان  ایت الله بهبهاني او ایت الله طباطبایی د مشروطه اهدافو ته د رسیدلو لپاره هم تړوني شول . د لهو ولعب په محفل کې د شیعیانو د عالمانو په جامه کې د ایران د کسټم د  ډایریکټر بلژیکي نوژ  د عکس  خپریدلو د عالمانو او دیندارو کسانو غوسه راوپاروله .  په دې مینځ کې تر ټولو لوی او ځپونکی اعتراض د تهران د لوی عالم سید عبدالله بهبهاني له خوا ولیدل شو . مظفرالدین شاه د بهبهاني له بوږنوونکو اعتراضونو وروسته  هغه ته یو لیک ولیکه او د هغه د غوښتنې د پوره کولو ژمنه یې وکړه . خو د خلکو په کراریدو او د لومړیو جذبو له سړیدو وروسته  قاجار پاچا  په دې اړه هیڅ اقدام ونه کړ  او دا ځل بهبهاني هوډمن شو چې د نورو عالمانو په ملګرتیا خپله مبارزه جاري وساتي.  له همدې امله د ۱۲۸۴ کال د لیندې په  دوهمه د لوی عالم سید محمد طباطبایي کور ته ورسید او له مذاکراتو وروسته  دغه دوه عالمان متفق او هم تړوني شول  چې  اصلي هدف یعنې مشروطه ته د رسیدلو تر وخته پورې به د ظلم او استبداد د حکومت په خلاف مبارزه کوي  دغه تړون چې د سیدین سندین د تړون په نامه مشهور دی د مشروطیت غورځنګ په تاریخ کې ډیر اهمیت لري  تر دې چې د مشروطه غوښتنې د غورځنګ  اصلي سبب همدغه دوه عالمان ګڼل شوې دي.  بهبهاني یو نه ډریدونکې،میړنی او پریکنده شخصیت و  او طباطبایي متقي پاک لمنی او د خپل وخت په سیاسی حالاتو پوه انسان و .  په حقیقت کې دوه لویې ځانګړتیاوې چې  هر مشر ورته د خپل غورځنګ د کامیابولو لپاره اړتیا لري یعنې د سازش او معاملې نه کول او بصیرت  د بهبهاني او طباطبایي په وسیله لاسته راغی  او ورپسې کامیابۍ یې ممکنې کړې.  تر دې چې مشروطه ته ورسیدل .  

 متقی، پاک دامن، آگاه به علوم زمان و اوضاع سیاسی جهان. در واقع، دو ویژگی ممتازی که هر رهبر برای پیروزی نهضت بدان نیازمند است، یعنی سازش ناپذیری و درایت، به وسیله اتحاد بهبهانی و طباطبایی حاصل شد و پیروزی‏ های بعدی را ممکن ساخت تا به مشروطه دست یافت.

 ×××××

101 کاله پخوا  په دې ورځ د ۱۲۹۴  هجري لمریز کال د لیندې د میاشتې په دومهم  د لومړي نړیوال جنګ په ورځو کې په قم ښار کې   کمیته دفاع ملی" یعنې د ملي دفاع کمیټه جوړه شوه . په لومړي نړیوال جنګ کې  په ایران د روسیې له تیري او تهران خواوشا ته یې له رسیدلو او د ملي شورا له ړنګیدو وروسته  د پارلیمان یو شمیر استازي ، لوړ پوړي عالمان او د تهران تاجران له تهرانه قم ته لاړل  او د ملي دفاع کمیټه یې جوړه کړه .  په دې وخت کې د عالمانو له خوا د روسیې په  خلاف د جهاد امر ورکړی شو  په دغه وخت کې د روسیې قواوو  ساوه ښار ونیوه  او د قم په لور وخوځیدل  د ملي کمیټې غړي په چټکه اصفهان ته روان شول  او بیا د کرمانشاه په لور وخوځیدل . د روسیې قواو  د ساوې له نیولو وروسته  قم او کاشان ښارونه ونیول  او له کمیټې سره د جنګ  لپاره کرمانشاه ته روان شول . دغه کمیتې په کرمانشاه کې موقته دولت جوړ کړ او له روسانو سره جنګ ته یې ملا وتړله .  له څو جنګونو وروسته  چې له ملي کمیټې سره د روسانو او انګریزانو له خوا وشول  دغه کمیټې مجبورا خپل ځای بدل کړ  او یوه موده په قصر شیرین او د عراق په موصل کې ځای پر ځای شوه او اخر استانبول ته لاړه ، دغه کمیټې او موقت حکومت د راتلونکي کال په غویي میاشته کې  په یو بل نوم سره خپل موجودیت اعلان کړ   خو د لومړي نړیوال جنګه وروسته اخر ړنګه شوه .

 ×××××

درې اویا کاله پځوا د ۱۹۴۳ کال د نومبر په دوه ویشتمه نیټه  د لبنان هیواد په دوهم نړیوال جنګ کې خپلواکي لاسته راوړه د غه ټاټوبی په نولس سوه اتلسم میلادي کال کې د عثمانیانو له ولکې ووته او د فرانسې له خوا ونیول شو . په نولس سوه درې ویشتم کې فرانسې د نړیوالو د ټولنې له خوا  رسما د لبنان سرپرستي په غاړه واخسته . له دغه وخته د فرانسې داستعماري سیاست او په لبنان کې د تبعیض په وجه  په دغه هیواد کې ناکرارۍ پیل  او په نولس سوه درې څلویښتم کال کې  لبنان خپلواکه شو . لبنان د  10400 مربع کلومیټره رقبې په لرلو سره د مینځني ختیځ په لویدیځ او د مدیترانو سمندرګي په څنډو کې پروت دی او له سوریې او فلسطین سره ګډې پولې لري.

 ××××

درې پنځوس کاله پخوا په دې ورځ د نولس سوه درې شپيتم کال د نومبر په دوه ویشتمه  د امریکا  د هغه وخت ولسمشر جان ایف کینیډي د ټګزاس ایالت په  دالاس ښار کې په یو سفر کې د دغه هیواد د یو کس له خوا ترور شو . کینیډي په ۱۹۱۷ کې زیږیدلی و  او له نولس سوه شپږڅلویښتم کاله وروسته  یې د پارلیمان دوه دورې استازی او یو ځل هم د مشرانو جرګې غړی و . د کینیډي قاتل  لی هاروی اسوالد (Lee Harvey Oswald)  د هغه له تروره څو ورځې وروسته  د جک روبي په نامه د یو کس له خوا ووژل شول  چې د پولیسو په ادعا هغه هم په زندان کې د سرطان یا ناسور د ناروغۍ له امله  ومړ . په دې ډول د امریکا د ولسمشر د قتل اصلي عامل او انګیزه  د شکونو په شپول کې پاتې شوه . 

×××××××

نه څلویښت کاله پخوا  د ۱۹۶۷ کال د نومبر په دوه ویشتمه د فلسطین د مسالې په هکله د ملګرو ملتو د امنیت شورا ۲۲۴۲ نمبر پریکړه لیک خپور شو . د دغه پریکړه لیک له چورلیزونو د نولس سوه اوه شپيتم کال په جون کې له عربو سره په جنګ کې د ټولو نیول شویو سیمو څخه د صهیونسټ رژیم د ځواکونو وتل او د سیمې د  دولتونو د ځمکنۍ بشپړتیا او واکمنۍ په رسمیت پیژندل  ، په عقبه خلیج او سویس کانال کې   کې کشتیو د ازادۍ ضمانت ورکول  او بالاخره د فلسطیني کډوالو د مسالې حل کول شامل وو.  خو د صهیونسټ رژیم د کارړنګونو او له دغه رژیمه د لویدیځو هیوادونو په تیره بیا  امریکا د هر اړخیز ملاتړ په وجه تر اوسه د دغه پریکړه لیک یوازې هغه برخې اجرا شوې چې د اسراییلو په ګټه وې.

 ×××××

پینځه څلویښت کاله پخوا د ۱۹۷۱ کال د نومبر په دوه ویشتمه  د انګلستان ځواکونه  له کابو دوو پیړیو وروسته د فارس خلیج  له اوبو ووتل  او دهغوی اډې ختمې شوې. د انګلستان له سختې کمزورۍ او  په دوهم نړیوال  جنګ کې د دغه هیواد سترواکۍ د ماتیدو  او د خلکو د پرله پسې پاڅونو او همداراز د انګلستان له ولکې د ځینو ښکیلاک مینو  له ازادۍ وروسته  دغه دولت په نولس سوه اته شپيتمه کال کې د سویس د اوبلارې له ختیځه د خپلو وتلو سیاست اعلان کړ . په دغه سیمه کې د انګلستان د اعلان له مخکې فارس خلیج ، عمان سمندر، سنګاپور، ملایشیا ، او ځینې نورې سیمې شاملې وې . البته لندن هڅه وکړه له فارس خلیجه له وتلو مخکې د خپلو نامشروعو موخو په لړ کې په سیمه کې د تفرقې او اختلاف د پیدا کولو لپاره ځینې اقدامات وکړل  چې یو پکې له ایرانه د بحرین جدا کول وو.

 ×××××

اولس کال مخکې د ۱۳۷۸ کال  د لیندې په دوهمه نیټه اوسمهاله تکړه استاد ، محقق او ژباړن ډاکټر محمد حسن لطفی  تبریزی وفات شو   استاد دکتر محمدحسن لطفی تبریزی،  چې د افلاطون د اثارو تکړه فلسفي او محقق و  په ۱۲۹۸ کال کې په  تبریز کې زیږیدلی و  هغه د لومړیو او مینځنیو زده کړو وروسته  تهران ته لاړ او د تهران له پوهنتونه یې د حقوقو په برخه کې د ایم د ډګرۍ له لاسته راوړلو وروسته د ډاکټریټ ډګري له جرمني واخسته . او له ۱۳۲۹ کاله د اسلامي انقلاب تر کامیابۍ پورې یې د وکالت کار کاوه . ډاکټر لطفي تبریزی له دې وروسته خپل عمل د فلسفي اثاور ترجمې او لیکلو ته وقف کړ  او په جرمني ، فرانسوي او انګریزۍ ژبه د تسلط په وجه  د فلسفې د اثارو په ډیرو ښو ژباړنو کې شامل شو . هغه د فلسفې د اصلي متونو او کلاسیکو اثارو د کابو څلویښتو کلونو  د ترجمې په موده کې  ډیر اثارو وپنځول  چې د  افلاطون ژوند او اثار، د افلاطون د اثارو یوه دوره ، د رنسانس فرهنګ ، او د سقراط خاطراتو یا یادښتونو ته پکې اشاره کولی شو .  استاد لطفی تبریزي  د ۱۳۷۸ کال د لړم په دوهمه  په اتیا کلنۍ کې وفات شو .