دتهران دپشتو خپرونې خوږو مینه والو د خپرونې په دې شیبو کې په تیرې اونۍ کې د افغانستان پاکستان دبدلونونو نومې اونیز پروګرام سره ستاسوپه خدمت کې یوو ،په پیل کې هم د تیرې اونۍ د ځينو مهمو خبرونو آوریدو او ورپسې مو هم تحلیلی برخې ته رابولو،نو ترپایه راسره ملۀ ووسئ.

        په افغانستان کې دپارلیماني انتخاباتو دتبلیغاتو پیل*-*-*-*-*-    افغان کډوالو ته د تابیَعت  د ورکولولپاره د عمران پر ژمنې اعتراضونه *-*-*-   دافغانستان  په راتلونکو پارلیماني انتخاباتو کې  له بائيو میټرک  سسټمه له استفادې ددغه هیواد د ولسمشر هرکلی *-*-*د دپاکستان له خوا د سولې دخبرواترو  وړاندیز ته دهند پر منفي ځواب د عمران  غبرګون*-*-*-  له عربستان او اماراتوڅخه د پاکستان د مالی مرستو دغوښتنې دخبر  ردیدا او  دملګروملتو په عمومی اسمبلۍ کې  د افغانستان د  ملی وحدت حکومت د اجرائي شورا د مشر وینا،په تیرې اونۍکې د افغانستان او پاکستان  ځيني مهم بدلونونه دي،په  دوام کې مو هم تحلیلي برخې آوریدو ته رابولو

                دافغانستان  ولسمشر محمداشرف غني  وئيلي دي،د دغه هیواد په راتلونکو پارلیمانی  او د  ولایتی شوراګانو په انتخاباتو کې  له بائيو میټرک سسټمه (یعني دهویّت د مشخص کونې مشین)استفاده به دانتخاباتو  د شفافیّت لامل شي .

 اشرف غني په راتلونکو انتخاباتوکې  له بائيو میټرک سسټمه داستفادې په هرکلي سره  وئيلي دي،د انتخاباتو د کمیشن دفترونه  باید  پرانیستل شي  او  د هغو دتړلو لپاره دلیل،هیڅکله دمنلو وړ نه دی .دافغانستان په راتلونکو انتخاباتو کې   له بائيو میټرک سسټمه  استفاده د افغان  ولسمشر هرکلی  له دې وروسته شوي ، چې  دافغانستان د انتخاباتو  دخپلواکه  کمیشن  مشر  څه موده مخکې په پارلیماني او د ولایتی شوراګانوپه انتخاباتوکې له دغه سسټمه  استفاده  ناممکنه بللې وه .

 دافغانستان په راتلونکو کې  له بائيو میټرک  سسټمه داستفادې په باب د دغه هیواد  د انتخاباتو دخپلواکه  کمیشن دریځ د دغه اورګان له مخکینیو دریځونو یو ډول شاتګ  او  په پارلیماني او د ولایتی شوراګانو  په انتخاباتو کې  د  هویّت  دتشخیص  له سسټمه د استفادې لپاره  دګوندونو د غوښتنو  منل دي .

 په تیرو څو میاشتو کې  په انتخاباتو کې له بائيو میټرک سسټم څخه استفاده،د افغانستان دحکومت له سیاسی مخالفو ګوندونو سره  ددغه هیواد د ملی وحدت  حکومت  او د  انتخاباتو د خپلواکه کمیشن  خورا مهم کشمکش  ؤ .

 په افغانستان  کې سیاسی ډلې ټپلې،د دغه هیواد په راتلونکو انتخاباتو کې  له بائيو میټرک سسټمه استفاده،له درغلیودمخنیوی او دانتخاباتو دشفافیّت او سلامتیا  دپوره کیدا ضامن ګڼي .

 د افغانستان د سیاسی او کلتوري چارو  یو کارپيژاند مسعود حسیني وائي،بائيو میټرک سسټم  کارول په افغانستان کې په شفاف ډول د پارلیماني او ولایتي  شوراګانو  د انتخاباتو  د ترسره کیدا لپاره  یوازینۍ لاره  ده .

  په تیرو میاشتو کې البته له بائيو میټرک سسټمه  د استفادې په ضرورت د افغانستان  د ګوندونو او ډلو ټپلو له ټينګار سره سره د انتخاباتو  خپلواکه کمیشن  په انتخاباتو کې د هویّت له معلومونکي سسټمه  استفاده ناممکنه بللې وه .

 دافغانستان دانتخاباتي چارواکوپه وینا،د بائيومیټرک هغه سسټم پلانونه، آزموینه او پلي کول،چې په اکتوبر میاشت کې د پارلیماني او ولایتي شوراګانو د انتخاباتو د ترسره کیدا لپاره په ټاکلي وخت ترې استفاده کیدلی شی،لازم وخت ته اړتیالري .  

 په دغو دریځونو پسې،د حکومت مخالفو سیاسی ګوندونو خبرداری ورکړی ،  دافغانستان په انتخاباتو کې  له بائيو میټرک سسټمه   د استفادې  د  رودو  د نه کارولو په بڼه کې ، به د  انتخاباتو دترسره کیدا مخنیوی وکړي  او سره له دې چې   مخالف  ګوندونه  د افغانستان د  ستر ملی ائيتلاف په چوکاټ کې  د انتخاباتو د بائيکاټ په باب اجماع ته نه دي رسیدلي،خو د دغه هیواد حکومت ،پر انتخاباتي فضا د دغو ډلو د نه مشارکت او ګډون  په اغیزو اندیښمن  ؤ . 

 په همدې دلیل څه موده مخکې دافغانستان د ملی وحدت حکومت مشرانو  د حکومت او سیاسی ډلو ټپلو  ترمینځ  دانتخاباتي اختلاف دحل لپاره  د  افغانستان د  حفاظت او ثبات د شورا له مشر  عبدالرب رسول سیاف څخه د مینځګړیتوب غوښتنه کړې  وه .

    په پارلیماني او د ولایتی شوراګانو  په انتخاباتو کې  له بائیو میټرک سسټمه  داستفادې لپاره پخپلې فیصلې کې د افغانستان د انتخاباتو د خپلواکه کمیشن  بیاکتنې وښودله چې حتی د عبدالرب رسول سیاف مینځګړیتوب  دانتخاباتو د سلامتیا د ضمانت  او د شفافیَت  د اصل د پیاوړي کولو لپاره د ګوندونو  د غوښتنې د تعقیبونې  خنډ نه شو .

 د افغانستان   په راتلونکو انتخاباتو کې له بائيو میټرک سسټمه  داستفادې  له اعلان سره سره ، البته هماغه راز  په دغه هیواد کې  دهویّت  دتشخیص  له سسټمه  داستفادې لپاره  د اړتیا وړ درستو تخنیکي بیخ بینائي جوړښتونو  په برابریدا ځيني اندیښنې هماغه راز پخپل ځاي پاتې دي .  په همدې اساس  ده چې  دافغانستان د  ولسی جرګې مشر وئيلي دي ،په انتخاباتو کې  له بائيو میټرک سسټمه استفاده ،د دغه بهیر شفافیّت هاله  ضمانت کولی شی،چې   آنلایّن وکارول شي .

               د  پاکستان  اپوزیشن ګوندونو،په دغه هیواد کې افغان کډوالو ته  د تابّعیت  د ورکولو لپاره د پاکستان  دلومړي وزیر عمران په ژمنې اعتراضونه کړي دي .

   دپاکستان په پارلیمان کې اپوزیشن  ګوندونو  د دغه  هیواد پرلومړي وزیر عمران خان  په نیوکو سره وئيلي دي ،دافغانستان ، اوبنګله د یش کډوالو ته  د تابیّعت  ورکول  پاکستان ،  په یوې نړیوالې یتیم خانې بدلولي .

 په دې زمینې کې  د پاکستان دبلوچستان   ملی ګوند مشر  اختر مینګل  وئيلي دي ،دبلوچستان صوبې  خلک  چې پاکستانیان دي ،  له خپلو لومړنیو حقوقو بې برخې دي   او داسلام اباد حکومت باید،افغان کډوالو ته  دتابیَعت په ورکولو سره   دپاکستان پر ولس  دهغوی دمشکلاتو پيټی ونه تپي .

 د پاکستان لومړي وزیرکراچۍ ته په سفر کې وئيلی وو،اراده لري ،  هغو ټولو افغانانوته چې دپاکستان په خاورې کې وزیږیږي،پاکستانی تابیّعت ورکوي  او  له دې وروسته  به   دپاکستان د ملی پيژندپاڼې  دترلاسه کولو لپاره هيڅ مشکل ونه لري . .

   دافغانستان د کډوالو هغو کسانو ته چې په پاکستان کې ز یږیدلي وي ، د  تابعّیت د ورکولو په  باب  دپاکستان د لومړي وزیر  په فیصلې  منفی غبرګون ، د دغه شان فیصلې   داجرائي  کیدا  په اقتصادي  پایلو داندیښنو له ا مله  دی .

 د مخالفانوله نظره،په داسې شرائطو کې چې دپاکستان حکومت  په اقتصادي ډګر کې په تیره بیا  د خپلو ښاریزو لپاره  دکارکسب د رامینځةکولو لپاره  له ډ يرو  مشکلاتو سره لاس اوګریوان دی ،    افغان کډوالو ته د  د غه هیوادد  تابیعَت  ورکول ،  دپاکستانیو  ښاریزو لپاره  دکار کسب په باب لازیات محدودیّتونه  راولاړوي .  . 

 د دغه شان  لیدتوګې په اساس به ، دافغانستان  کډوالو ته تابّعیت ورکول لامل شي،څو دپاکستان حکومت  لازیات لګښتونه وزغمي،چې ددغه شان  فیصلې د  لګښتونو زیاتره برخه باید  د دغه هیواد ولس ورکړي . البته افغان کډوالو ته د  تابعیّت د ورکولو لپاره  دعمران خان د فیصلې مخالفان،دغه شان فیصله،د  پاکستان لپاره له سیاسی پلوه  سمه فیصله نه ګڼي . په پاکستان کې   افغان کډوالو ته  دتابعیّت  په ورکولو سره به  په دغه هیواد کې دپښتنو  نفوس زیات شي  چې دا موضوع به ،البته د عوامی نیشنل ګوند پشمول د پښتنو د سیاسی ګوندونو او ډلو ټپلولپاره  دخوښې وړ وي ، ځکه،د پښتنو   د ګوندونو لپاره  دا امکان برابروي ، چې   دپاکستان د پارلیمان  پشمول  په سیاسی جوړښت کې  اغیزمن رول لوبولی شی .

 په دغه شان موردونو کې  دا پوښتنه مطرح کیږي ،چې د پاکستان  د مخکینیو حکومتونو په اپوټه دغه هیواد اوسنی لومړی وزیر په کومو ملاحظاتو سره،  د افغانستان  کډوالو ته   د تابعیّت ورکولو موضوع منلې ده .؟

  دپاکستان  په تیرو پارلیماني انتخاباتو کې د تحریک انصاف  ګوند  له بریالیتوب وروسته دافغانستان پشمول له ګاونډیانو سره  دملګرتیا د پیاوړی کولو په باب دعمران خان  دریځ ته په پام سره داسې ښکاري ، چې  د عمران خان له خوا  افغان کډوالو ته  د تابعیّت  د ورکولو  دفیصلې یوه مهمه موخه ،دکډوالو دبیرته ستنیدا  په باب  د  افغانستان دحکومت  د مشکلاتو دکمولو لپاره دملګرتیا په باب د  کابل دحکومت لپاره  داعتماد  رامینځةکول دي . 

 د افغانستان دسیاسی چارو یو کارپوه  اوشناندی  قیوم سجادي  وائي ،   هغو افغان کډوالو ته  دتابعیّت دورکولو لپاره  د عمران خبرې ، چې  په پاکستان کې زیږیدلی دي،دملګروملتوله منشور سره سمون خوري،خو پاکستان باید  د دې موضوع په ځاي،په افغانستان کې دسولې دپرمختګ لپاره  ملګرتیاوکړي .

  په دې  دلیل چې  په پاکستان کې  څه دپاسه دوه نیم میلیون افغان کډوال ژوند کوي ، چې  ویل کیږي ، په  هغو کې   څه دپاسه یو میلیون په غیر قانونی توګه ژوند کوي ، دافغانستان حکومت ، دغه هیوادته دهغوي په اجباري ستنولو اندیښمن دی ، چې  په اوسنیو شرائطو کې ئې  دکابل  دچارواکو لپاره  د هغو د مقدماتو د  تامین له پلوه  د ستنولو هیڅ امکان برابر نه دی .

 عمران خان   ددغې فیصلې په غوره کولو سره نیّت لري،ځان د افغانستان  د حکومت لپاره د دغه هیواد  دمشکلاتوله حل سره دمرستې لپاره خپل چمتووالی  ثابت کړي ، چې   البته  دغه شان فیصله  دپاکستان لپاره ډیر زیات اقتصادي لګښتونه لري .

             دپاکستان لومړي وزیر   دتاؤتریخوالو دحل لپاره  د دوو اړخیزو  خبرواترو د ترسره کولو په باب  د اسلام اباد وړاندیز ته د هندوستان  له منفي ځوابه وروسته  وئيلي دي ،  دغه ځواب  د نوي ډ يلي  د چارواکو د کبر اوغرور  یوه نښه ده .

 عمران خان  روښآنه کړې ،دغه ځواب د دواړو هیوادونو اړیکو ته د هند له مثبت  نظره  د نهیلي کیدا  لامل شوی  دی  او  پاکستان دغه ځواب  دنوی ډیلي  د واکوالانو د تکبر او غور ښودنه کوي .  هغه وئيلی دي ، زه  د نوي ډیلي  له واکوالانو غواړم ،د اختلافاتو   په ختمولو سره دې  د خبرواترو میز ته کیني  څو  د دواړو هیوادونو  اړیکې ښې شي ::

  هغه زیاته کړې ده ،که  دهند حکومت   له خبرواترو سره  کومه دلچسپي  نه لري ، نو پاکستان   هم له نوي ډيلی سره  خبرواترو ته هیڅ ضرورت نه ويني .

د پاکستان دلومړي وزیر څرګندونې  په  داسې حال کې دمطرح  کیږي،چې   د هغه په بلنې سره ټاکل شوې وه ،دپاکستان  او هندوستان خارجه وزیران  د  ملګروملتو دعمومی اسمبلۍ دغونډې په څنډې کې سره وګوري  او د  کشمیر دموضوع پشمول دشخړې  دلامل موضوعګانوپه باب سره خبرې اترې وکړي. 

 د هندوستان خارجه وزارت  چې په پیل کې ئې دغه بلنه منلې وه،  د دغې کتنې له قطعي کیدا څلور ویشت ساعته وروسته ئې  دغه لیده کاته لغوه کړل .

 د ملګروملتو دعمومی اسمبلۍ دغونډې په څنډې کې دهند او پاکستان  د خارجه وزیرانو  دلیدوکاتو لغوه کولو لپاره  د نوي ډیلي  د حکومت فیصله، چې  د  عمران  خان سخت غبرګون ئې  په ځان پسې درلود،دپاکستان په تیرو پارلیماني انتخاباتو کې  د تحریک  انصاف ګوند  له بریالیتوب وروسته،د هندوستانه  د تمې وړکړچار  نه ؤ .

  د هندوستان  دلومړي وزیر نریندرا مودي  دپاکستان د پارلیماني انتخاباتو  د نتیجو له اعلانه وروسته  دوه ځله ، یعني د عمران  خان  واک ته په رسیدو او   دغه راز د دغه هیواد په بهرني سیاست کې د هغه له خوا   په اعلان شوي سټراټژۍ  مثبت غبرګون وښود او دپاکستان دسیاسی فضا  د بدلیدا ئې هرکلی وکړ .

 هندي لومړي وزیر،دپاکستان په پارلیماني انتخاباتوکې د عمران خان په مشرۍ د تحریک انصاف  په بریالیتوب پسې له هغه سره په ټيلیفوني خبرو کې   په انتخاباتو کې  د هغه دګوند  دبریالیتوب په باب په مبارکۍ وئیلو سره د دوواړ خیزو اړیکو  د پراختیا غوښتنه کړې وه .

 له دې څو ورځې وروسته ، نریندرا مودي   خپل پاکستاني همڅنګ  عمران خان ته په یوه لیک کې  له اسلام اباد سره   رغنده خبرواترو ته دنوي ډیلي پر ژمنتیا ټينګار کړی ؤ .

 په داسې شرائطو کې چې  د هندوستان لومړي وزیر په پاکستان کې د تحریک انصاف ګوند له کامیابۍ وروسته  له یوې اونۍ هم په کم وخت کې ، دوه ځله   د دواړو هیوادونو ترمینځ پر رغنده اړیکو ټينګار کوي ،د نوی ډيلی له خوا  د  دوو ګاونډیو هیوادونو  دخارجه وزیرانو  د لیدوکاتو لغوه کیدا دحیرانتیا  سبب شوې ده . 

 دهند او پاکستان د خارجه وزیرانو  دلیدو په لغوه کولو کې   د نوي ډيلي په پلمې کې    د دواړو هیوادونو  پوله ایزو نښتو ته اشاره  شوې  ده ، په داسې حال کې  چې  د هغوي د تاؤتریخوالي دوام  د هغو اختلافاتو دحل لپاره  دخبرو اترو   د  نه انکاریدونکی  اصل  د څنګةکولو له  امله ده چې ،  له تیروڅو لسیزو راهسې تر دې دمه ئې ، دوي   درې ځله  جنګ ته  کاږلي دي .

  له عمران خان سره د هندي لومړي وزیر   د دوه ځله سلامشورو په اساس او  په پاکستان کې دتحریک  انصاف  بریالیتوب ته  د نریندرا مودي  له مثبت  غبرګون سره سم ، تمه کیدله چې هغه دپاکستان د بهرني سیاست د نوو  کړچارونو  او د دوواړخیزو تاؤتریخوالو د کمولو په باب دهغه   دعملی  ظرفیّتونو  د ارزونې لپاره د نوي ډيلی او اسلام اباد  خبرواترو ته   د دواړو هیوادونو  ترمینځ  د  رغنده اړیکو    د زمینه جوړونې   لپاره  د لومړني ګام په توګه  پام وکړي .

 د نوی ډيلي له خوا د هند اوپاکستان  دخارجه وزیرانو د غونډې لغوه کیدا  وښودله چې  مودي سرکار  ، له اسلام اباد سره  داړیکو دپراختیا لپاره   دخپل  اعلان شوي سیاست  په اپوټه ، هماغه راز  له پاکستان سره د بې اعتمادۍ  له دریځه   چلند کوي .

 د هندی لومړی وزیر مودي سرکار دغه دریځ  په داسې حال کې دی، چې  د هندوستان  په سیاسی اورسندوئي  ټولنو کې  له هغه  تمه  کیږي ، چې  د دواړو هیوادونو  د چارواکو ترمینځ    د خبرواترو د منلو له لارې دنوي ډیلی د  ګټو د تامینولو پر بهیر، دغه هیواد لومړی وزیر،په پاکستان کې  په سیاسی ډګر کې د دریم بهیر (یعني دتحریک انصاف ) د واریدیدا اغیزې،په سمه  وارزوي او په  ډير دقت سره ئې وسنجوي .

(سیماب)

*********************************************************************************************************************************